30 Nisan 2020
ÇALIŞMA KISA EMEKLİLİK UZUN
Dünyayı etkisi alan virüs salgınının yol açtığı ekonomik daralmaya karşı önlem olarak uygulanmaya başlanan kısa çalışma ödeneğinin, emeklilik süresini uygulamanın süresine göre az ya da çok artıracağı ortaya çıktı.
Dünyayı etkisi alan virüs salgınının yol açtığı ekonomik daralmaya karşı önlem olarak uygulanmaya başlanan kısa çalışma ödeneğinin, emeklilik süresini uygulamanın süresine göre az ya da çok artıracağı ortaya çıktı.
Her ne kadar ortalığı saran bir yangında öncelikli olarak yangının söndürülmesi olsa da sonrasında, sıkılan su ve gazın neden olduğu kayıpların da bir envanteri yapılacak. İşte bu da tam o türden bir durum.
Gazeteye gelen telefonlar ve arkadaşların sorduğu soruları yönelttiğimiz çalışma hukuku uzmanı avukat Murat Özveri’nin verdiği bilgiye göre işin tamamen durduğu işyerlerinde, işçinin kısa çalışma ödeneği aldığı süre boyunca emekliliği gecikecek.
6 AY GECİKME
Çalışma Bakanlığı verilerine göre şu ana kadar 3 milyonu aşkın başvuru. Uygulamadan yararlanmak isteyen şirket sayısı 270 bin civarı.
Kısa çalışma ödeneğinde iş tümüyle durmuşsa, kısa çalışma ödeneğinin dışında işçiye bir ödeme yapılmıyorsa, ödemelerde yaşlılık, ölüm, maluliyet kısaca uzun erimli sigorta kollarına ilişkin prim yatırılmadığı için prim ödeme gün sayısında dikkate alınmayacak. Dolayısıyla emeklilik aylığında, emeklilik için gerekli prim gün sayısının hesabında bu süreler dikkate alınmayacak. Ancak bu durumun emekli aylıklarını da önemli bir miktarda etkilemesi söz konusu olmayacak.
Emekli aylığı ödemelerinde çalışılan tüm yıllar hesaba katıldığından emekli aylıklarında üç ayın etkisi oldukça düşük kalacaktır. Açıklanan önlemler paketine göre, en fazla 6 ay uygulanacak olan kısa çalışma süresinde prim gün sayısında eksiklik 180 günden fazla olmayacak. Bu da emekliliğin altı ay gecikmesi anlamına gelecek.
YAŞ NEDENİYLE UZAYABİLİR
En az 450 gün prim ödemiş, ve 60 günlük hizmet akdine tabi olanların yararlanacağı uygulamada, işçilere, son 12 aylık prim esas kazançlarının yüzde 60’ı İşkur tarafından ödeniyor. Bu dönemde çalışanlar genel sağlık sigortasından yararlanmaya devam edebilecekler. Eğer kısa çalışma ödeneği ile işçiye ödenen tutarla yani yüzde 60 ile işçinin ücreti arasındaki fark işverence ödeniyorsa bu durumda sigorta primleri de ödeneceği için prim gün sayısı eksiği olmaz. Ama ücret düşük olacağı için prime esas kazanç çok az düşer.
Örneğin ayda 10 gün çalışılıyor 20 gün için kısa çalışma ödeneği alınıyorsa prim gün sayısı üç ayda 60, altı ayda 120 gün eksilmiş olur.
Yani en kötü durumda kısa çalışmanın 6 ay sürdüğü koşullarda emekliliğe etkisi 120 gün olacak. Ancak Murat Özveri şu noktanın altını çiziyor: “506 sayılı yasanın geçici 81. maddesine göre geçiş döneminde olan sigortalıların sigorta gün sayıları eşik değerlerle örtüşürse, yaş dilimi ötelendiği için emeklilik için yaş nedeniyle emekli olma süresi uzayabilir.”
ÜCRETLER YÜZDE 60 DÜŞTÜ
Uluslararası Çalışma Örgütü (ILO), dünya genelindeki emekçilerin salgın nedeniyle gelirlerinin azaldığını ortaya koyan bir açıklama yaptı. Buna göre, dünyadaki 2 milyar kayıtdışı çalışanın ücretleri herbir bölgede koronavirüs krizinin ilk iki ayında ortalama yüzde 60 düştü.
Küresel işgücünün yaklaşık yarısı 1.6 milyar kayıtdışı çalışan salgın nedeniyle geçim kaynağını kaybetme riskiyle karşı karşıya. Dünya çapında 436 milyon işletme ve serbest çalışan firmaları için de ciddi aksama tehlikesi olduğu belirtildi. İşkur tarafından hazırlanan Toplum Yararına Programlar (TYP) kapsamında okullarda çalıştırılan işçiler, koronavirüs salgınında işsizlikle karşı karşıyalar. Salgın nedeniyle okullarda eğitime ara verilince 30 Haziran’a kadar sözleşmeleri olan TYP işçilerinden 700 iş gününü dolduranların işlerine nisan ve mayıs ayları itibarıyla son verildi.
Okullarda çalışan kadın işçilerden biri, evlerine giren paranın 1600, 1700 lira dolayında olduğunu, bu paranın ev kirasına ve faturalara gittiğini söyledi. Başka bir işçi, 2017’de hizmet alımından çalışanların kadroya alındığını hatırlatarak “Yıllardır okullarda çalışmamıza rağmen kadroya alınamadık” dedi.
