20 Mayıs 2020
ÇAYDA TALEP: DESTEKLEME ARTIŞI PEŞİN ÖDEME
Yaş çay sezonu bu yıl iklim koşulları nedeniyle gecikti. Bunun üzerine Kovid-19 nedeniyle her yıl çay hasadında çalışan yaklaşık 40 bin yerli ve yabancı tarım işçisinin hasada gidememesi, ´çay´ı çıkmaza soktu.
Yaş çay sezonu bu yıl iklim koşulları nedeniyle gecikti. Bunun üzerine Kovid-19 nedeniyle her yıl çay hasadında çalışan yaklaşık 40 bin yerli ve yabancı tarım işçisinin hasada gidememesi, ‘çay’ı çıkmaza soktu. Çayın çoğu bu yıl imece usulüyle toplanacak. Ziraat Mühendisleri Odası (ZMO) Yönetim Kurulu Başkanı Baki Remzi Suiçmez 2020 yılı yaş çay sezonunun sorunlu başladığını söyledi. Suiçmez, ZMO Yönetim Kurulu adına yaptığı açıklamada, Kovid-19 salgınının ülkemiz tarım ve gıda sektörünün tüm alanları gibi yaş çay hasadı ve kuru çay üretimini doğrudan etkileyeceğini bildirdi.
44 MADDELİK PLAN
Çay İşletmeleri Genel Müdürlüğü (ÇAYKUR) tarafından açıklanan bahçede çay toplanması, çayın alım yerine getirilmesi, eksperlerce çay alma koşulları, alım yeri hijyeni, nakliye aşaması ve fabrikada imalat koşullarına kadar üretim sürecindeki tüm insanların uyması gereken 44 maddelik “Kovid-19 Acil Eylem Planı”nın titizlikle ödünsüz uygulanması gerektiğini kaydeden Suiçmez, bölgede üretilen yaş çayın yıllara göre değişmekle birlikte yaklaşık yüzde 50-55’inin Çaykur tarafından satın alındığını ifade etti.
10 MADDELİK ÇÖZÜM LİSTESİ
Suiçmez, 2020 yılı yaş çay alımı ve kuru çay üretimi dahil kısa, orta ve uzun vadede sorun yaşanmamasına yönelik önerilerini şöyle sıraladı:
* “İl Pandemi Kurulu” içerinde Tarım ve Orman Bakanlığı ve ÇAYKUR ile birlikte üretici temsilcileri, Ticaret Borsası, Ziraat Mühendisleri Odası ve diğer tarım paydaşları yer almalıdır.
* bileşenlerinin ayrımsız içinde yer alacağı “İl ve Bölge Tarım Komisyonları” oluşturulmalıdır.
* 2020 yılı için 3.27 TL/kg taban ve 13 kuruş/TL destekleme fiyatı ile birlikte yüzde 13.3 artışla toplam 3.40 TL/kg olarak açıklanan yaş çay fiyatı üretim maliyetlerinin altındadır. Açıklanan rakamın maliyet ve üretici kârı ile birlikte 4 TL/kg olması gerekirdi. Bu aşamada 13 kuruş/TL olarak yıllardır sabit kalan destekleme fiyatı artırılmalı ve telafi edici ödemeler gündeme getirilmelidir. Salgın nedeniyle üretici ve çalışanların gelir düzeyinde yaşanacak azalmanın giderilmesi için yaş çay bedelleri en azından birinci sürgün döneminde peşin ödenmelidir.
* Çaykur bu sezon kota ve kontenjan uygulamasını yeniden değerlendirmeli, üreticilerin çayını yarı fiyatına özel sektöre satmasının önüne geçilmelidir.
* Üreticinin bankalara ve kooperatiflere olan borçları 1 yıl faizsiz ertelenmelidir.
* ÇAYKUR’un Türkiye Varlık Fonu AŞ’ye aktarılmasının ardından üç yıllık toplam zararı 1 milyar 559 milyon 990 bin lira olmuştur. ÇAYKUR, derhal kâr eden yapısına geri döndürülmelidir.
* Kaçak çay girişi denetlenmeli çay sektörü korunmalıdır.
* Çayda kalite ve verimi artırıcı Ar-Ge çalışmalarının özel sektörün ilgisizliği nedeniyle yalnızca kamu tarafından yürütülmesi gerçeği karşısında Atatürk Çay ve Bahçe Kültürleri Araştırma Enstitüsü’nün teknik bilgi, personel ve altyapısı güçlendirilmelidir.
* Çay üretim alanlarında yanlış ve bilinçsiz şekilde kullanılan kimyasal gübrelerin toprak ve su kaynaklarında yarattığı kirliliği önlemek için organik gübre kullanımı ve organik çay üretiminin teşvik edilmesine devam edilmelidir.
* Rize, Trabzon, Artvin ve Giresun illerinde 23-26 Mayıs 2020 tarihlerinde çay hasadına ve fabrikaların üretim yapmasına izin verilmeli, bu illerdeki üreticiler ve çalışanlar sokağa çıkma yasağından muaf tutulmalıdır.
YOLCULUK BAŞLADI
Şehir giriş/çıkış kısıtlaması olan illerde bulunan ve ÇAYKUR’a kayıtlı olan çay üreticileri Seyahat İzin Belgeleriyle çay bahçelerinin olduğu şehirlere gitmeye başladı. Çay üreticilerinin koronavirüs tedbirleri kapsamında gittikleri illerde en az 30 gün kalmaları gerekecek. Çay üreticileri, çay hasadı için “Seyahat İzin Belgesi” başvurularını, elektronik ortamda E-Devlet İçişleri Bakanlığı E-Başvuru sistemi ve ALO 199 Vefa Destek Sistemi üzerinden 14 Mayıs’ta yapmaya başlamıştı. Çay üreticisi/müstahsilleri, çay hasadı için gittikleri illerde 14 gün boyunca ikametleri, çay bahçesi ile çay teslim alanı dışında bulunmayacaklar. Üreticiler, işlerini yürütürken sosyal izolasyon kurallarına uyarak, çay alım merkezlerinde maske takacaklar.
Seyahat İzin Belgesi alan kişilerin bu belgeleri tek yönlü olarak düzenlendiği için dönmek istedikleri zaman tekrar bu belgeleri almak zorunda olacaklar. Seyahat İzin Belgesi düzenlenip bölgeye giden kişiler 30 gün boyunca gittikleri illerde kalacak. Çay müstahsillerinin ulaşımını sağlayacak kişiler ise 72 saat içinde geri dönebilecek.
