25 Kasım 2020
İŞÇİNİN SENDİKALAŞMA HAKKININ YASAL DAYANAKLARI
İşçinin işten çıkarılma sebepleri sıralandığında görülecektir ki, sendika üyesi olması başta gelen sebeptir.
İşçinin işten çıkarılma sebepleri sıralandığında görülecektir ki, sendika üyesi olması başta gelen sebeptir.
İkinci bir inceleme yapılsa, işçiyi eyleme zorlayan sebepler sıralansa görülecektir ki, sendikalaşma dolayısıyla işten atılma, yine başta gelen sebeptir.
Bu yıl değil, son beş yıl değil, çok, çok uzun yıllardır durum böyle.
İşçi sendika üyesi olmaya kalkar, bunu duyan işveren işçiyi sokağa atar.
Haftalar, aylar, hatta bazen seneler süren eylemler başlar sonra. Karda kışta, aç biilaç, sadece işten atılanı değil, eşini, çocuklarını, bakmakla yükümlü diğer aile fertlerini de perişan eden zorluklar.
Anneler, babalar, eşler, çocuklar katıldı bu eylemlere. İşverenin vicdanına, hatta insanlığına seslendiler. Destek vermeleri için topluma seslendiler. Bu dizginsiz haksızlığa dizgin olsun, mazluma, haklıya sahip çıksın, yasaların, yasal hakların güvencesi olsun diye ilgili bakanlara, hükümete seslendiler.
Seslendiler, seslendiler… Ama ne işveren vicdana geldi, ne idare yasaları işverenin önüne koydu.
Senelerdir işçiye de kıyıldı, Anayasaya da, yasalara da. Ceza kanununda “yapma, yoksa şu cezayı yersin” denmesine rağmen yine tınmadı çark.
Çünkü mahkemeler de sorunluydu. Seneler sürüyordu davalar ve göle su gelene kadar kurbağanın canı çıkıyordu. O kadar sabır bulabilse bile işçi ve ailesi, dava açmak ve ilerletmek, atılan işçinin olmayan cebini de yakacak kadar maliyetli idi.
Bütün bunların yanında asıl eksiklik, işçinin yasal haklarını bilmemesi idi. İşçi bu yüzden sendikalaşmaya soğuk bakabiliyor, bu yüzden inançla sarılmıyor bu çabaya, atıldığında da haklılığını topluma yeterince anlatamıyordu.
Bugün, sendikalaşmaya niyetlenen işçiye yararı olur umuduyla, işçinin sendikalaşma hakkı konusunda Anayasa, yasalar, ceza kanunu ve yönetmelikler ne diyor, onlara bakacağız.
Önce, sendika üyesi olabilmenin yasal dayanakları…
ANAYASADA SENDİKAL HAKLAR
Anayasanın 51. maddesi “Sendika Kurma Hakkı” başlığını taşır. Hem işveren, hem de işçi için geniş bir sendikal özgürlükler maddesidir. Yasaları zaten fazlasıyla kullanabilen işverenlerden çok, işçi için önemlidir bu. Güçlü bir dayanaktır. 51. Maddenin konumuzla ilgili satırları aynen şöyle;
“Çalışanlar ve işverenler, üyelerinin çalışma ilişkilerinde, ekonomik ve sosyal hak ve menfaatlerini korumak ve geliştirmek için önceden izin almaksızın sendikalar ve üst kuruluşlar kurma, bunlara serbestçe üye olma ve üyelikten serbestçe çekilme haklarına sahiptir.
“Hiç kimse bir sendikaya üye olmaya ya da üyelikten ayrılmaya zorlanamaz.”
Anayasa’nın 53. maddesi ise “Toplu İş Sözleşmesi ve Toplu Sözleşme Hakkı”nı düzenler. Maddenin konumuzla ilgili satırları aynen şu şekildedir:
“İşçiler ve işverenler, karşılıklı olarak ekonomik ve sosyal durumlarını ve çalışma şartlarını düzenlemek amacıyla toplu iş sözleşmesi yapma hakkına sahiptirler.”
Anayasa’nın “Grev hakkı ve lokavt” başlığını taşıyan sonraki 54. maddesi ise işçinin grev hakkı ile ilgilidir:
“Toplu iş sözleşmesinin yapılması sırasında, uyuşmazlık çıkması halinde işçiler grev hakkına sahiptirler.”
Özetle Anayasa’nın 51, 53 ve 54. maddeleri her işçinin,
Sendika kurma, sendikaya üye olma ya da üyelikten çekilme hakkı olduğunu,
Üyesi olduğu sendikadan ayrılmaya zorlanamayacağını,
Toplu sözleşme yapma hakkı olduğunu
oplu sözleşmenin uyuşmazlıkla sonuçlanması halinde greve gitme (grevin yasa ile düzenlenmiş kimi ön koşulları ve özel sorunlara göre kısıtlamaları olsa da) hakkı olduğunu,
Anayasal bir hak olarak kayıt altına almaktadır.
Ve Anayasa, her Türk vatandaşını, her türlü yasal örgütlenmeyi, bütün kurumları, işçiyi, işvereni, anayasayı ve yasaları uygulamayı üstlenen Hükümeti ve yargıyı bağlayan en üst toplumsal sözleşmedir.
***
Şimdi de işçiyi, işvereni, hatta Hükümeti ve yargıyı bağlayan mevzuatımızın diğer hükümlerine bakalım. Yasalar, yönetmelikler ne diyor, işçiye hangi hakları vermektedir, işverenin uymak zorunda olduğu hükümler nelerdir, Hükümetin üstüne düşenler nelerdir, görelim.
Sonra da yasaları uygulamayan, işçinin yasal haklarını kullanmasını engelleyen işveren için hangi cezalar öngörülmektedir, Türk Ceza Kanunu ne demektedir, ona bakalım.
