Çalışma mevzuatında işyerlerinde işçi ve işveren temsilcilerinden oluşan disiplin kurullarının kurulması ve işleyişine ilişkin düzenleme yoktur.

TEKGIDA-İŞ SENDİKA AKADEMİSİ

1936 yılında kabul edilen 3008 sayılı İş Kanunu, belli işyerlerinde işçilerin çalışma koşullarını düzenleyen iç yönetmeliklerin yayınlanmasını gerekli görüyordu. Bu iç yönetmeliklerde işçilerin kanunda açıkça ele alınmayan bazı hatalarının yaptırımları da bulunuyordu. İşçilerin bu iç yönetmelikleri imzalamaları durumunda, bu yönetmeliklerdeki yaptırımlar işçiler için uygulanabiliyordu. Çalışma yaşamının giderek daha kurumsallaşmasıyla birlikte, sendikaların örgütlendiği işyerlerinin birçoğunda disiplin kurulları kuruldu ve işyerinde çalışan işçileri bağlayan yaptırımlar, toplu iş sözleşmesinin bir parçası haline getirildi.

1990’lı yıllarda, 1989 Bahar Eylemleri ve ardından 1990-1991 yıllarında yaygınlaşan etkili grev ve eylemlerden sonra bağıtlanan toplu iş sözleşmelerinde, işçilerin gerçek ücretleri artırılırken, disiplin kurulu ve yaptırımlar konusunda önemli bir gelişme yaşanmadı; toplu iş sözleşmelerinde disiplin kurulunun oluşumu konusunda 12 Eylül Darbesi öncesinde toplu iş sözleşmelerinde yer alan ve daha sonra işçiler aleyhine değiştirilen düzenlemeler geri alınamadı.

1990’lı yılların başlarında bağıtlanan bazı toplu iş sözleşmelerinde disiplin kurulunun oluşumu ve işleyişine ilişkin düzenlemeler aşağıda sunulmaktadır.

TÜMTİS – NAK-İŞ Toplu İş Sözleşmesi (1.5.1991-28.2.1993)

Madde 13 – Uyuşmazlıkları Çözme ve Disiplin Kurulu

a) İşyerinde gerek önceki kademelerin çözemediği, gerek bu Toplu İş Sözleşmesinin özünden veya sözünden doğacak uyuşmazlıklar ile yasaların yorum ve uygulanmasından doğacak uyuşmazlıkları çözüp kararı bağlamak üzere üç işveren, üç sendika temsilcisinden oluşmak üzere bir kurul oluşturulur.

b) Bu kurul tarafların isteği ile altı işgünü içinde toplanır. Kurul toplantılarına taraf temsilcilerinden biri sırayla başkanlık eder; kurul kararlarını oy çokluğu ile verir. Oyların eşitliği halinde başkanın bulunduğu taraf gerekli çokluğu sağlamış sayılır. İşveren uyuşmazlıkları çözüm kurulu kararını işçi lehine her zaman değiştirebilir. Kurul karar vermek üzere her türlü delili toplar, varsa tanıkları dinler. Disiplin soruşturması amacı ile yapılan toplantılarda üyenin savunmasının alınması koşuldur.

c) Kurul, taraflardan birinin yazılı istemi üzerine en geç altı işgünü içinde toplanır, üç işgünü içinde karar verir; acil hallerde taraflardan biri daha kısa bir süre vererek toplantının yapılmasını isteyebilir. Bu kurulun kararı olmadan üye işçinin iş akdi feshedilemez. Kurul kararıyla hizmet akdinin feshinde işçinin yasal hakları saklıdır.

Türkiye Deri-İş – Türkiye Deri Sanayii İşverenleri Sendikası Toplu İş Sözlemesi (1.3.1991-28.2.1993)

Madde 10 – Disiplin Kurulu Teşkili

Disiplin Kurulu, İşveren Sendikası’nın seçeceği 3 kişi ile Deri-İş Sendikası’nın seçeceği 3 kişiden teşekkül eder. Kurulun Başkanlığı, iki Sendika arasında sırayla her olayda (dönemeçli) yapılır.

Madde 11 – Disiplin Kurulunun Toplanması

Hadiseler, Disiplin Kurulu’na taraflarca intikal ettirilir. Toplantı yeri, günü ve saati ile gündem, disiplin kurulu üyelerine 2 gün evvelden bildirilir. Toplantı nisabı üyelerin salt çoğunluğudur. İlk toplantıda salt çoğunluk temin edilemediği takdirde müteakip gün, mevcut üyelerin iştiraki ile toplanır. Kurul karar vermek üzere, her türlü delili toplar ve kaideten Disiplin Kurulu’na verilen üyeyi dinler veya yazılı savunmasını alır. Toplantıya iştirak edenlerin çoğunluğu ile karar verilir. Oyların eşitliği halinde, Başkanın bulunduğu taraf bu çoğunluğu teşkil etmiş sayılır.

Madde 13 – Disiplin Kurulu Kararları

Disiplin Kurulu, disiplin cezalarını işveren adına tayin eder. Maddede belirtilen cezalardan birinin tatbikini işverene teklif eder. Disiplin cezası hakkındaki karar, işverenin tasdiki ile tekemmül eder. İşveren lüzum görürse cezayı, lehte değiştirebilir veya kaldırabilir.

Teksif – Gaziantep Pamuklu Grup Toplu İş Sözleşmesi  (1.6.1990-31.5.1992)

Madde 73 – Disiplin Kurulu

Disiplin Kurulu, işverenin seçeceği 3, sendikanın işyerinden seçeceği 3 olmak üzere 6 kişiden ibarettir. Disiplin Kurulu Başkanını işveren tayin eder. Kurul, lüzumu halinde taraflardan birinin yazılı talebi ile toplanır. Başkan, Disiplin Kurulu üyelerini yazılı tebligat yaparak toplar. Kurul 4 üyenin katılması ile toplanabilir. Kurul karar verebilmek üzere her türlü delilleri toplar ve kaideten tarafları ve sanık işçiyi dinleyerek müdafaasını alır. Kararlar 3 işgünü içinde toplantıya iştirak edenlerin çoğunluğu ile verilir. Başkanın oyu tektir. Karar sadece 4 üyenin katılması veya oyların eşitliği hallerinde, konu işveren ile mahalli Sendika Şube Başkanlığı arasında görüşülür, bir çözüm yolu aranır. Bulunamadığı takdirde kararı işveren verir. Ancak, bu karara karşı kanun yolu açıktır. İşveren, kurulun verdiği kararları ağırlaştıramaz. Yeni cezalar ihdas edemez. Ancak dilediği takdirde cezayı hafifletmek veya tamamen kaldırmak hakkına sahiptir.

Disiplin Kurulu kararı işverenin onayı ile yürürlüğe girer. İşveren, Disiplin Kurulu kararını onaylayıncaya kadar üyenin hizmet akdi devam eder ve ücreti ödenir. Kurul kararları (6) işgünü içinde uygulanır. Uygulanmadığı takdirde verilen karar hükümsüz sayılır. Karar sureti sendikaya ve işçiye verilir.

Yasaklara riayetsizlik halinde tatbik edilecek cezalar (a), (b), (c) rumuzları ile gösterilmiştir.

(a) İhtar,

(b) Azami 3 yevmiyeye kadar para cezası,

(c) İhraç

Petrol-İş – Petkim Toplu İş Sözleşmesi (1.9.1990-31.8.1992)

Madde 13 – İşyeri Disiplin Kurulu

Sözleşme kapsamına giren işçiler Sözleşme Hükümlerine yürürlükteki bütün iş mevzuatına ve işverenin bu Sözleşme hükümlerine aykırı düşmemek kaydıyla uyguladığı ve uygulayacağı Yönetmelik, Karar ve emirlerine riayetle mükelleftir. Bu hususlara riayet etmeyenler hakkında Sözleşme Hükümleri ve Disiplin Cezaları uygulanır.

A) KURULUŞU:

İşyeri Disiplin Kurulu, sözleşmenin yeniden yürürlüğe konması tarihini takiben 15 gün içinde işverenin tayin edeceği 3 yetkili, sendikanın tayin edeceği 3 Sendika temsilcisi olmak üzere 6 üyeden teşekkül eder. Taraflar ayrıca 2’şer adet de yedek üye seçerler. Kurul başkanı işveren temsilcilerinden biridir. Ankara Bürosu Müdürlüğü, İstanbul Bürosu Müdürlüğü, İzmir Bürosu Müdürlüğü ve Gaziantep Bölge Temsilciliği Genel Müdürlükteki Disiplin Kuruluna bağladır. Çanakkale Plastik İşleme Fabrikası Aliağa Petrokimya Kompleksindeki Disiplin Kuruluna bağlıdır.

B) YETKİ VE KARAR USULÜ:

Disiplin cezasını gerektirecek herhangi bir olay taraflarca (Taraflardan maksat Petkim Petrokimya Holding A.Ş., Aliağa’da Aliağa Petrokimya Kompleksi, Yarımca’da Yarımca Petrokimya Kompleksi ile Sendikanın ilgili şube başkanlığıdır.) Ittıla tarihinden itibaren 7 işgünü içinde yazı ile Disiplin Kurulu Başkanlığına bildirilir. Disiplin Kurulu Başkanı yazılı bildirimi takiben en geç 3 işgünü içinde kurulu toplantıya davet eder. Kurul bildirim tarihini takip eden 6 işgünü içinde Başkanın tespit ettiği yer gün ve saatte toplanır. Yazılı bildirime rağmen toplantıya katılmayan üyeler olmaksızın toplantı yapılabilir ve kararlar salt çoğunlukla alınır. Oyların eşitliği halinde başkanın oyu çoğunluğu sağlar.

Disiplin Kurulu kararı verirken her türlü delili toplar. Raportörlük işveren tarafından yapılık. Karara muhalif kalanların muhalefet şerhleri, gerekçeli olarak kararın altına veya karara ek olarak yazılır ve imzalanır. Karar yazılıp imzalandıktan sonra taraflara ve hakkında karar verilen kişiye yazılı olarak verilir.

C) KARARLARIN ONAYLANMASI – ITTILA TARİHİ VE TEBLİĞİ:

Kararlar, Genel Müdür tarafından onaylanır ve işçi lehine değiştirilebilir.

Onaylanmış kararın ilgiliye 6 işgünü içinde tebliği şarttır. 6 işgününün başlangıcı Disiplin Kurulu kararının yetkili makamlarca onay tarihidir.

D) SÖZLEŞMEYE EK DİSİPLİN CEZALARI:

Sözleşmeye ek Disiplin Cezaları, Petrol-İş üyelerine Disiplin Kurulu Kararı ile verilir. Kurul kararı olmaksızın Sendikalı işçilere hiçbir ceza verilmez. Ancak, Genel Müdür, Genel Müdür Yardımcıları ile Müdürler yazılı ihtar cezası verebilirler. Bu ceza tekerrüre esas teşkil etmez.

E) FAZLA ÇALIŞMA:

Kuruldaki Sendika Temsilcilerinin işbu kurul toplantılarında geçirdikleri süreler normal çalışma saatlerini aşarsa kendilerine fazla çalışma ücreti ödenir.

Demiryol-İş – TCDD ve bağlı ortaklıkları Tülomsaş, Tüvasaş, Tüdemsaş Toplu İş Sözleşmesi  (1.6.1991 -28.2.1993)

DİSİPLİN KURULLARININ TEŞEKKÜLÜ:

Madde 91 – Disiplin Kurulları, bir Başkan, iki işveren ve iki DEMİRYOL-İŞ temsilcilerinden müteşekkil olmak üzere Bölge Merkezleri, Bağlı ortaklıklarda ve Fabrikalarda kurulur. Kurulun Başkanı ve işveren üyeleri Bölge Başmüdürü, Bağlı ortaklık Genel Müdürü ve Fabrika Müdürlerinde, işçi üyeleri ise DEMİRYOL-İŞ’ce tayin edilir. Kurulun Başkanı Bölge Başmüdür Muavini, Bağlı Ortaklık Genel Müdür Muavini, Fabrika Müdür Muavini, bulunmadığı takdirde servis Müdürü veya Grup Amiri derecesinde olacaktır. Ancak, ceza veren amir disiplin kuruluna giremez.

Merkeze bağlı teşkillerin disiplin vakaları en yakın Bölge veya Fabrika Disiplin Kurullarınca tetkik edilir.

Bütün Disiplin Kurullarında oy hakkı olmamak kaydı ile iş bürosundan raportör olarak bir memur bulunur.

Disiplin Kurulları, eksik üye ile toplanamaz. Ancak, yazılı tebligata rağmen gelmeyen üye olduğu takdirde ekseriyetle toplanıp karar verebilir.

Yol-İş – Köy Hizmetleri Genel Müdürlüğü Toplu İş Sözleşmesi (1.3.1991-28.2.1993)

Madde 62 – Disiplin Kurulları

İşyeri Disiplin Kurulları iki işveren, iki işçi temsilcisinden olmak üzere dört kişiden oluşur. İşveren temsilcileri işveren, işçi temsilcileri ise ilgili sendika şubesi tarafından sendika şubesi yöneticileri veya işyerinde çalışan sendika üyeleri arasından görevlendirilir.

Madde 65 – Yüksek Disiplin Kurulu

Genel Müdürlük merkezinde (2) işveren, (2) Sendika Temsilcisinden oluşan bir Yüksek Disiplin Kurulu Teşkil edilir. İşveren kurulda temsilcilerinden birisini Başkan olarak görevlendirir. İşyeri Disiplin Kurulu Üyeleri bu kurulda görev alamazlar.

Bu Kurullar:

1- İşyerinde çalışan sendika yöneticileri ile sendika işyeri baştemsilcileri ve bu sözleşme ile kurulan Disiplin Kurullarının işçi üyelerinin işveren tarafından sevki koşuluyla disiplini bozduğu ileri sürülen fiilleri konusunda sözleşme hükümlerine göre inceleme yapmak ve gerekli kararları vermek.

2- İşyeri Disiplin Kurullarınca verilen Disiplin Cezalarından ihraç yolu ile hizmet aktinin feshi cezasının işçiye tebliğ edilmesinden veya tebliğ edilmiş sayılmasından itibaren (5) işgünü içinde işçinin, sendika veya ilgili sendika şubesinin veya işçinin durumunun incelenmesi talebi üzerine keyfiyeti incelemek ve sonucuna göre,

a) İşyeri Disiplin Kurulu Kararının usül veya esastan iptaline, hafifletici sebeplerle varsa cezanın indirilmesine, işyerinin değiştirilmesine veya Disiplin Kurulu Kararının onanmasına,

b) Disiplin Kurulu Kararında disiplini bozan fiilin sözleşmenin (Ek-3) sayılı cetvelinde gösterilen maddeyle uyuşmadığının anlaşılması halinde, fiile uyan maddeye göre ceza tayınına, karar vermekle görevlidir.

Bu madde uyarınca yapılacak itiraz, inceleme isteğini havi işçinin dilekçesinin sendika veya ilgili sendika şubesi yazısının, işveren veya işveren vekilinin evrak kalemine verilmesi halinde hüküm ifade eder. İşçinin sendika veya sendika şubesinin müracaatının alınmasından itibaren isteğin dosyası ile birlikte en geç (5) işgünü içinde Yüksek Disiplin Kuruluna sevki sağlanır. (5) işgünlük sürenin hesabında evrak kalemine kayıt tarihi esas tutulur.

Yüksek Disiplin Kuruluna intikal eden dosyalar öncelikle ele alınır ve en geç 1 ay içinde karara bağlanır. Bu süre gerekli görüldüğü takdirde Kurul kararı ile uzatılabilir.

Yüksek Disiplin Kurulunun Çalışma Esasları Hakkında 64’üncü maddenin hükümleri uygulanır.

Yüksek Disiplin Kurulunca yapılacak inceleme genellikle dosya üzerinden yapılır. Kurul, olay hakkında tanıkların ve itirazda bulunan işçinin dinlenmesine karar verirse, bunların sözlü ya da yazılı beyanlarına da başvurabilir.

Yüksek Disiplin Kurulu Kararları işveren tarafından onanmakla kesinleşir ve uygulanır.

Türk Metal – MESS Grup Toplu iş Sözleşmesi   (1990-1992)

DİSİPLİN KURULU

Madde 24 – A) KURULUŞ VE ÇALIŞMA YÖNTEMİ

İşbu sözleşmenin imza tarihinden itibaren elliden fazla işçi çalıştıran işyerlerinde 30 gün içinde Disiplin Kurulu kurulur.

1-Bu kurul, işveren tarafından tayin edilecek iki asıl iki yedek üye ile Sendikanın işyerinde çalışan üyelerinden tayin edeceği iki asıl ve iki yedek üyeden teşekkül eder. Taraflar kurul üyelerini diğer tarafa yazı ile bildirirler. Toplantıların asıl üyelerin tamamının iştiraki ile yapılması esastır. Asıl üyelerin mazereti halinde yerine yedekleri katılır. Asıl veya yedek üyelerin yazılı davete rağmen toplantıya katılmamaları halinde, kurul toplantıya katılan üyelerle vazifesine devam eder. Kurul, üyelerden herhangi birinin talebi üzerine toplanır.

2-Kararlar oyların çokluğu ile alınır. Oyların eşit olması halinde başkanın oyu kararı tayin eder. İşten çıkarma cezalarını gerektiren olayların görüşüldüğü toplantılarda başkanın oyu tek olup, kurulun varacağı sonuçlar gerekçeli olarak Genel Müdür veya yetkili işveren vekiline tevdi edilir. Nihai karar, kurulun gerekçeli kararından da yararlanılarak, işveren yerine Genel Müdür veya Kurulda göreve katılmamış yetkili işveren verili tarafından verilir.

Disiplin Kurulu tarafından verilen kararların bir sureti Sendikaya da gönderilir.

3-Sendika Yöneticileri ve işyeri temsilcilerine disiplin cezası verilmesi sözkonusu olduğu takdirde mesele üç işgünü içinde işveren veya temsilcisiyle sendika Genel Yönetim Kurulunca seçilecek bir temsilci arasında görüşülür. Taraflar cezanın gerekliliği hususunda bir karara varamazlarsa konu uyuşmazlıkları çözüm kuruluna intikal ettirilir. Kurul kararına kadar yönetici veya temsilcinin hizmet akdi bu sebeple feshedilemez.

4- Disiplin Kuruluna intikal eden konuya direkt taraf olan kurul üyeleri bu konuya ilişkin disiplin kurulunda görev alamaz.

5- Disiplin Kurulu cezayı mucip fiilin işlenişinin öğrenilmesinden itibaren 6 işgünü içinde işveren veya vekili tarafından toplantıya çağrılır. Disiplin Kurulunun toplantı süresi ilk toplantıdan itibaren en çok 15 işgünüdür.

6- İş Kanunu’nun 18. maddesindeki 6 işgünlük süre Disiplin veya uyuşmazlıkları Çözüm Kurulu kararına kadar askıda kalır.

B) DİSİPLİN CEZALARI

1-Uyarı hariç her türlü disiplin cezasının Disiplin Kurulundan geçirilmesi şarttır.

2-Disiplin Kurulunca işçilere verilecek disiplin cezaları şunlardır:

1-Yazılı ihtar,

2-Ücret kesintisi (1 ilâ 3 gündeliğe kadar)

3-İşten çıkarma.

Genel Maden-İş Türkiye Taşkömürü Kurumu Toplu İş Sözleşmesi

“İşçilerin 1475 sayılı İş Kanununun 17. maddesinin II. bendinde yazılı hususlara aykırı hareketlerde bulunmaları halinde hizmet akitlerinin feshine mütedair işveren teklifi, Müessese İşçi Disiplin Kurulunca karara bağlanır…” (M. 46) “46. maddenin ‘c’ fıkrası uyarınca işyerlerinin değiştirilmesi veya 1475 sayılı İş Yasasının 17. maddesinin II. bendinde yazılı hususlara aykırı harekette bulunmaları nedeniyle (kendiliğinden işi terkedenler hariç) işyerleri amirleri tarafından işyerinin değişimi veya hizmet akitlerinin feshi talep ve teklif edilen işçilerle 48. maddeye istinaden işçi sendikasının talebiyle kurula sevk edilen işçi statüsüne tabi olanların durumlarını inceleyip karara bağlamak üzere her müessesede İşçi Disiplin Kurulu oluşturulur. Bu kurul; üçü işverenden, üçü işçi sendikasından olmak üzere altı asıl üyeden meydana gelir… Müessese İşçi Disiplin Kurulunda Müesseseyi temsil edecek olanlar ile kurula işveren temsilcilerinden kimin başkanlık edeceği Müessese Müdürü tarafından tesbit olunur. Kurul ekseriyetle toplanır. Kurul üyelerinin birer oyu vardır. Ancak, oyların eşitliği halinde Başkanın oyu çift sayılır.”

Belediye-İş – Ankara Büyükşehir Belediyesi Toplu İş Sözleşmesi

“Disiplin Kurulu: Dört kişiden oluşan Disiplin Kurulu kurulmuştur. Bu Kurulun iki üyesini, biri Başkan olmak üzere işveren ve diğer iki üyesini ise Sendika tayin eder. (…) Disiplin ile ilgili konularda oyların eşitliği halinde Başkanın oyu 2 oydur. (…) İşten çıkarma cezası işveren temsilcilerinin oy çokluğu ile alınmış, Sendika temsilcilerinin her ikisi de muhalefet oyu kullanmışsa, işçi dilerse yazılı müracaatla durumu Genel Sekreter Yardımcısı düzeyinde Sendika veya Şube Başkanı tarafından tetkik edilmesini talep edebilir. Bu düzeyde tetkik edilir. Makamlarca gerekirse tekrar karar Disiplin Kuruluna iade edilir. Bu takdirde Disiplin Kurulunca verilecek karar kesindir.”

Öziplik-İş – T.Tekstil Sanayii İşverenleri Sendikası Toplu İş Sözleşmesi

“Disiplin kurulu, işverenin seçeceği 2, sendikanın işyerinden seçeceği 2 olmak üzere 4 kişiden ibarettir. Disiplin kurulu başkanını işveren tayin eder. Kurul, lüzumu halinde taraflardan birinin yazılı talebiyle toplanır… Kurul karar verebilmek üzere her türlü delilleri toplar ve kaideten tarafları ve sanık işçiyi dinleyerek müdafaasını alır. Kararlar 3 işgünü içinde toplantıya iştirak edenlerin çoğunluğu ile verilir. Başkanın oyu tektir. Karar sadece 2 üyenin katılması ile verilmişse veya oyların eşitliği hallerinde, konu işveren veya vekili ile mahalli sendika şube başkanlığı arasında görüşülür, bir çözüm yolu aranır. Bulunamadığı takdirde kararı işveren veya vekili verir. Ancak, bu karara karşı kanun yolu açıktır. İşveren, kurulun verdiği kararları ağırlaştıramaz, yeni cezalar ihdas edemez. Ancak dilediği takdirde cezayı hafifletmek veya tamamen kaldırmak hakkına sahiptir. Disiplin kurulu kararı işverenin onayı ile yürürlüğe girer. İşveren, disiplin kurulu kararını onaylayıncaya kadar üyenin hizmet akdi devam eder ve ücreti ödenir. Kurul kararları 6 işgünü içinde uygulanır. Uygulanmadığı takdirde verilen karar hükümsüz sayılır.”

Otomobil-İş – MESS Toplu İş Sözleşmesi

“Disiplin Kurulu: Bu kurul, işveren tarafından tayin edilen iki asıl iki yedek üye ile, sendikanın işyerinde çalışan üyelerinden tayin edeceği iki asıl ve iki yedek üyeden teşekkül eder… Kurula, işverenin kurul üyeleri arasından seçeceği kişi başkanlık eder… Kararlar oyların çokluğu ile alınır. Oyların eşit olması halinde başkanın oyu kararı tayin eder. İşten çıkarma cezalarını gerektiren olayların görüşüldüğü toplantılarda başkanın oyu tek olup, kurulun varacağı sonuçlar gerekçeli olarak genel müdür veya yetkili işveren vekiline tevdi edilir. Nihai karar, kurulun gerekçeli kararından da yararlanılarak, işveren yerine genel müdür veya kurulda göreve katılmamış yetkili işveren vekili tarafından verilir.”