Küçümsenecek bir sayı mı? Elbette değil. Ancak sorun bu istihdam artışının niteliğinde ve nasıl gerçekleştirildiğinde. Asıl mesele kalıcı ve güvenceli işler (decent work) yaratılıp yaratılmadığında. Bilindiği gibi istihdam teşviklerinde İŞKUR kilit bir rol oynuyor. İşverenlere sağlanan çeşitli prim teşvikleri yanında IŞKUR tarafından düzenlenen aktif işgücü piyasası programları ile geçici süreli ve eğreti istihdam sağlanıyor. 

 

 

İŞKUR tarafından düzenlenen ve geçici istihdam sağlayan programların belli başlılarını Mesleki EĞİTİM Kursları (MEK), İşbaşı EĞİTİM Programları (ÎEP) ve Toplum Yararına Programlar (TYP) oluşturuyor. Bunların dışında girişimcilik, engelli ve eski hükümlülüklere dönük programlar da söz konusu. Bu programlara katılanlar istihdamda kabul ediliyor ve TÜİK’in istihdam rakamları içinde yer alıyor. Peki, bu programların süresi ve yapılan ödemeler nasıl? Mesleki EĞİTİM Kursları 160 gün sürüyor ve bu kurslara katılanlara günlük 25-45 TL arasında ödeme yapılıyor. Ayrıca kurslara katılan kadınların bakmakla yükümlü oldukları 2-5 yaş arası çocukları için aylık 400 TL bakım desteği sağlanıyor, işbaşı EĞİTİM Programlan en fazla 6 ay olarak uygulanıyor. Katılımcılara günlük 62 TL, öğrenciler için ise 46 TL ödeniyor. Bu programlara katılan kadınların bakmakla yükümlü oldukları 2-5 yaş arası çocukları için aylık 400 TL bakım desteği sağlanıyor. İŞKUR tarafından finanse edilen bir diğer program ise Toplum Yararına Programlar. Her bir TYP’nin süresi 9 ay ve katılımcılara asgari ücret ödeniyor. Ayrıca bu programlara katılanların sosyal güvenlik primleri ve vergileri de İŞKUR tarafından karşılanıyor. 

 

İŞKUR’un istihdam için ödediği paralar bununla sınırlı değil. 9 Şubat 2017’de yayımlanan 687 sayılı Kanun Hükmünde Kararname ile yapılan düzenlemeye göre 2017’de yeni istihdam edilecek her işçi için işverenlere 773 TL destek sağlamıyor. Bu desteğin 667 TL’si (yüzde 86’sı) İŞKUR’un işsizlik Sigortası Fonundan ödeniyor. Böylece 2017 yılında yeni işçi alan işverenler sadece net asgari ücret ödemiş oldu, vergi ve sigorta primi ödemediler. 

 

 

İŞKUR verilerine göre 2017 yılı içinde TYP hariç diğer aktif işgücü piyasası programlarına 509 bin kişi katıldı. 2017 TYP kapsamı verileri ise henüz açıklanmadı. Ancak 2016 yılında TYP katılımı J 73 bindi. Bu sayının 2017 yılında da en az bu düzeyde gerçekleşmiş olacağını söylemek mümkün. Genel olarak 2017 yılında 700 bine yakın kişinin İŞKUR programlarından yararlandığını ve bu programlara katıldığı için harçlık veya ücret aldığını ve bu nedenle de TÜIK verilerinde istihdamda sayıldığını söylemek mümkün. 

 

İŞKUR adeta sihirli ve otomatik bir istihdam makinesi gibi çalışıyor. Makineye bir taraftan işsizlik sigortası primleri giriyor ve öte taraftan istihdam olarak çıkıyor. İŞKUR tarafından İşsizlik Sigortası Fonu kaynaklarından finanse edilen istihdamın bir de maliyeti var. İşsizlik Sigortası Fonundan 2017 yılında 13.4 milyar TL harcanmış. Bu giderin sadece 3,8 milyarı işsizlik sigortası ödemelerine ayrılmış. Geri kalan 9,4 milyarın neredeyse tamamı aktif işgücü piyasası programları ile istihdam teşviklerine harcanmış. İŞKUR, yaklaşık 10 milyar TL harcayarak 2017 yılı içinde yüz binlerce geçici, güvencesiz ve eğreti istihdam yaratmış oldu.

 

TÜIK’e göre işsiz sayısı 2017 yılı Kasım döneminde geçen yılın aynı dönemine göre 440 bin kişi azalarak 3 milyon 275 bin kişi oldu. Geniş tanımlı işsizlikten ise söz edilmiyor. DİSK-AR’ın hesaplamalarına göre geniş tanımlı işsiz sayısı 6 milyona yaklaşıyor. Öte yandan TÜİK’in açıkladığı dar tanımlı işsizlikte yaşanan 440 bin kişilik azalışın nasıl sağlandığı büyük önem taşıyor. 

 

Ekonominin sağlıklı işlemesiyle, yatırımların artmasıyla mı sağlandı bu azalış? Ekonomideki büyümenin yansıması olarak mı sağlandı? Yoksa yapay istihdam yöntemleri ile kamu kaynaklarından, işçilerin işsizlik sigortası için ödediği primlerden sağlanan teşviklerle İŞKUR’un otomatik istihdam makinesi gibi çalışmasıyla mı sağlandı işsizlikteki azalış? Veriler istihdamdaki artışta ve işsizlikteki azalışta aslan payının İŞKUR’un otomatik istihdam makinesi tarafından yaratıldığını gösteriyor. İşsizlik ve istihdamdaki gelişmelere bir de bu açıdan bakmak lazım.