Yaz aylarının başlaması ile birlikte çalışanların önemli haklarından olan yıllık ücretli izine ilişkin sorular da ağırlık kazandı.

Biz de bu yazımızda şu sıralar çokça soru aldığımız bu konuya değinelim ve çalışanlarımızın tereddütlerini giderelim istedik.

YILLIK ÜCRETLİ İZİN HAKKINDAN VAZGEÇİLEMEZ

Öncelikle bilinmesi gereken yıllık ücretli izin, kaynağını Anayasa’daki dinlenme hakkından alan bir haktır ve yıllık ücretli izin hakkından vazgeçilemez.

KAYITLI VE KANITLANABİLİR BİR İŞ İLİŞKİSİ OLMALIDIR

Her şeyden önce bir çalışanın bu izninden söz edebilmemiz için ortada kayıtlı bir işçi işveren ilişkisi olmalıdır. Yani bir başka deyişle işçi kesinlikle kayıt dışı (sigortasız) çalışmamalıdır.

YILLIK ÜCRETLİ İZNE HAK KAZANABİLMEK İÇİN ÇALIŞMA SÜRESİ ŞARTI GEREKİR

İzne hak kazanabilmek bakımından o işyerinde ve/veya aynı işverenin değişik işyerlerinde 1 tam yıl fiili olarak çalışmış olmak gerekir. Bazı devamsızlıklar ve uzun süreli istirahatler işçinin yıllık izin için gerekli olan kıdem süresinde dikkate alınmaz. Örneğin kadın işçinin doğum sonrası 6 aya kadar kullanabildiği ücretsiz izin, işçinin habersiz ve mazeretsiz olarak işe devam etmediği günler, uzun süreli istirahatlerde işçinin işyerindeki ihbar süresini 6 hafta aşan istirahat süreleri yıllık izin hesabında dikkate alınmaz ve işçinin bu süreleri izne hak kazanabilmek için tekrar çalışması gerekir.

İŞÇİNİN AYNI İŞYERİNDE ARALIKLARLA ÇALIŞMASI KOŞULUNDA İZİN HAKKI

Çalışma hayatımızda sorunlu konulardan biri de şüphesiz ki işçinin aynı işyerinde aralıklarla (giriş-çıkış) çalışması koşulunda izin kıdeminin nasıl hesap edileceği konusudur. Bir işçi örneğin askerlik nedeni ile ve/veya emeklilik nedeni ile işyerinden ayrılıp daha sonra aynı işyerinde tekrar çalışmaya başlarsa izin hakkı hangi süreler üzerinden hesap edilerek uygulanmalıdır. Bu konuda hukukçular arasında görüş farklılıkları olduğu gibi işyeri uygulamaları da farklılıklar arz etmektedir. Yargıtay’ın konuya ilişkin son kararları ise eski çalışmalara ait izin hakları izin kullandırmak ve/veya bedeli ödenmek suretiyle tasfiye edildiyse artık eski çalışma sürelerinin sonraki çalışma sürelerine eklenmemesi şeklindedir. (Y.7.H.D. E. 2016/10214 K. 2016/17889 T. 31.10.2016)

Bu konuda bizim de katıldığımız görüş ise aralıklı çalışmalarda yıllık ücretli izin hakkının önceki çalışmalara ait izin haklarının kullandırılmış veya karşılığının ödenmiş olmasına bakılmaksızın işçinin O işyerindeki toplam çalışma süresi dikkate alınarak hesap edilmesi yönündedir. Çünkü yıllık iznin felsefesinde işyerinde kıdemi fazla olan işçinin daha fazla dinlendirilmesi olgusu vardır. Bu olguya bağlı olarak da zaten izi süreleri hesap edilirken kıdemi fazla olan işçiye doğru orantıda daha fazla izin süresi verilir.

6 AY ÇALIŞAN YARIM İZNE HAK KAZANAMAZ

Çalışanların sıkça sordukları ve doğru bir bilgi olmayan yarım izin konusuna da değinelim. Pek çok çalışan işyerinde 6 ay kıdemi olan bir işçinin yarım izin yani 1 hafta izine hak kazandığını düşünmektedir. Oysa bu doğru bir bilgi değildir. Yıllık ücretli izine hak kazanabilmek bakımından o işyerinde 1 tam yıl çalışmış olmak gerekir.

İŞVEREN İSTERSE 1 YILINI DOLDURMAYAN İŞÇİYE DE İZİN VEREBİLİR

Buna mukabil işveren zorunlu olmamakla birlikte 1 yılını doldurmayan çalışanlarına da yaz aylarında izin verebilir. Bu konuda yasal bir engel yoktur. Ancak bu verdiği izni daha sonra işçinin yıllık izninden düşüp düşemeyeceği konusu tartışmalıdır. Bizim de katıldığımız görüş işçiye yıl içinde verilen izinlerin yıllık izinden mahsup edilemeyeceği (düşülemeyeceği) ilkesi sebebiyle erken verilen iznin yıllık izinden düşülemeyeceği yönündedir.

YILLIK İZİN SÜRELERİ NE KADARDIR?

1 yıldan 5 yıla kadar olan çalışanlara 14 gün,

6 yıldan 14 yıla kadar olan çalışanlara 20 gün,

15 yıl veya daha fazla olan çalışanlara 26 gün yıllık ücretli izin hakkı verilmelidir.

18 ve daha küçük veya 50 ve daha büyük yaştaki çalışanlara verilen yıllık ücretli izin hakkı 20 günden az olamaz. Ayrıca yer altı işlerinde çalışan işçilerin yıllık ücretli izin süreleri dörder gün arttırılarak uygulanır.

Yıllık ücretli izine ilişkin bu süreler asgari süreler olup, bu sürelerin altında izin verilemez ancak, sözleşme ve/veya toplu sözleşmelerle bu süreler artırılabilir. Yıllık izine isabet eden hafta tatili, ulusal bayram ve genel tatil günleri izin süresine ayrıca eklenir.

YILLIK İZİN ESNASINDA İŞÇİ HASTALANIRSA NE OLUR?

İşçinin yıllık ücretli izin süresi içinde raporlu duruma düşmesi koşulunda yıllık izin kesintiye uğrar. Bu durumda rapor bitiminde izin kaldığı tarihten itibaren devam eder.

KISMİ SÜRELİ (PART-TIME) ÇALIŞANLARIN YILLIK İZİN HAKLARI FARKLI MIDIR?

İş yasamızda kısmi süreli ve/veya çağrı üzerine çalışanlar bakımından yıllık izinle ilgili özel bir düzenleme bulunmamaktadır. Ayrıca İş kanunu bu çalışanlara ayrımcılık uygulanamayacağını da ön görmektedir. Bu nedenlerle kısmi süreli çalışanlarda diğer çalışanlarla aynı izin haklarına sahiptir. İzin kıdemleri hesap edilirken kısmi süreli çalışıyor oldukları dikkate alınmayıp işe giriş tarihleri ve çalıştıkları takvim süresi dikkate alınacaktır.