Türkiye işçi sınıfı ve sendikacılık tarihi çalışmalarında çok yetersiz kalan bir alan, çalışma mevzuatının ötesinde, bağıtlanan toplu iş sözleşmelerinde yer alan hükümlerdir.

TEKGIDA-İŞ SENDİKA AKADEMİSİ

İş güvencesi konusu ele alındığında, mutlaka incelenmesi gereken bir alan da, toplu iş sözleşmelerinde disiplin kurullarına ilişkin düzenlemelerdir.

1963 yılında 275 sayılı Toplu İş Sözleşmesi Grev ve Lokavt Kanununun kabul edilmesi öncesinde, Borçlar Kanunu hükümlerine (Madde 316-317) dayanılarak bazı işyerlerinde umumi mukavele adı altında toplu iş sözleşmeleri bağıtlanmıştı.

Bu toplu iş sözleşmelerinden bir örnek, 1967 yılında DİSK’in kurucuları arasında yer alacak olan Maden-İş Sendikası’nın Edremit’in Eğmir Köyü’nde faaliyet gösteren Dümeks Tic. T.A.O. işyerinde 11.6.1958 tarihinde bağıtladığı toplu iş sözleşmesidir.

1963 öncesinde işkolları yönetmeliği yoktu. Bu nedenle, Maden-İş (Türkiye Maden, Madeni Eşya ve Makina Sanayii İşçileri Sendikası), madencilikte de örgütlenebiliyordu.

Genel Merkezi İstanbul’da bulunan Maden-İş Sendikası, 1958 yılının ilk aylarında Edremit yakınlarındaki Eğmir Köyü’nde bulunan ve Dümeks Ticaret T.A.O. şirketine bağlı demir madeninde örgütlenmeye başladı. Madende 900 dolayında işçi çalışıyordu. 11.6.1958 tarihinde kollektif akit imzalandı. Bu toplu iş sözleşmesinin disiplin kuruluna ilişkin maddesi aşağıda sunulmaktadır:

Dümeks Ticaret T.A.O. Eğmir İşletmesi ile Türkiye Maden, Madeni Eşya ve Makina Sanayii İşçileri Sendikası arasında, müessese ile işçi arasında mütekabil ve istikrarlı hüsnümünasebet ve emniyet havasının tezyidi ve neticede her iki tarafın ve aynı zamanda memleketin nef’ine olan iş randımanının arttırılması gayesiyle aşağıdaki şartlar dairesinde bir anlaşma akdolunmuştur:

İnzibat Kurulu

Madde 1 : Taraflar, üç azası müessese tarafından, diğer üç azası da işçi ve Sendika temsilcilerinden olmak üzere altı azadan müteşekkil bir İnzibat Kurulu kurulmasını kabul eder.

Madde 2 : İnzibat Kurulu, işin ahengini ihlal, işinde kayıtsızlık gösterme, iş malzemesini tahrip, nizamlara ve emirlere itaatsizlik gibi cezayi müstelzim harekette bulunan işçileri ve umumiyetle işçi hakkındaki şikayetleri gerekli tetkik ve muhakeme ile, meseleyi kesin karara bağlar ve bir ceza tatbiki mevzuubahis ise cezanın ne olduğunu da kararında açıkca zikreder.

Madde 3 : Taraflar İnzibat Kurulu kararlarına aynen intibakı kabul eder.

Madde 4 : Taraflar, en geç Haziran 1958 ayı sonuna kadar İnzibat Kurulunun kuruluş, işleyiş ve karar verişini tanzim eden bir talimatname hazırlayacaklardır.

Bu raporda, önce 1964-1965 yıllarında bağıtlanan bazı toplu iş sözleşmelerinde, daha sonra da 1970’li yılların sonlarında bağıtlanan bazı toplu iş sözleşmelerinde yer alan disiplin kurulu düzenlemeleri sunulmaktadır.

EREĞLİ KÖMÜR İŞLETMESİ – ZONGULDAK MADEN İŞÇİLERİ SENDİKASI TOPLU İŞ SÖZLEŞMESİ

Türkiye Kömür İşletmeleri Kurumu Mahdut Mes’uliyetli Ereğli Kömür İşletmesi Müessesesi ile Zonguldak Maden İşçileri Sendikası arasında imzalanan ve 1 Ocak 1964 tarihinde yürürlüğe giren toplu iş sözleşmesi:

Bölge ve Merkez İşçi Disiplin Kurulları:

Madde 53.

İşçiler hakkında verilmiş olan para cezaları ile on yevmiyeye kadar olan tazminat kararlarının yerinde verilmiş olup olmadığını, ilgililerin ceza ve tazminat ihbarlarının tebliğinden itibaren altı iş günü içersinde vâki olacak yazılı müracaatları üzerine tetkik edip karara bağlamak üzere Kozlu, Üzülmez, Karadon, Armutçuk Bölgeleri ile Merkez servisleri için birer İşçi Disiplin Kurulu kurulur.

Bölge ve Merkez servisleri Disiplin Kurulları üçü E.K.İ., ikisi Sendika tarafından verilecek temsilcilerden olmak üzere beş kişiden teşekkül eder.

Toplantılara taraf mümessiller münavebe ile Başkanlık ederler.

İşçi Disiplin Kurulu üyeleri bir yıllık süre için seçilir. Eski temsilcilerin yeniden seçilmeleri caizdir.

Bölge İşçi Disiplin Kurulu kararları, Bölge Müdürünün, Merkez servisleri, Disiplin Kurulu kararları, Müessese Teknik İşler Müdür Muavininin tasdiki ile tamamlanır. Bölge Müdürleri ile Müessese Teknik İşler Müdür Muvaini, bu kararlarda işçiler lehine değişiklik yapabilirler.

Kurul kararları, asgari dört nüsha olarak yazılır. Bir nüshası Kurul dosyasına, bir nüshası servisine, bir nüshası Sendika temsilcisine ve bir nüshası da Muhasebe servisine gönderilir. İtiraza uğrayan cezalar kurulca karara bağlanmadan infaz edilmez.

SÜMERBANK – TEKSİF TOPLU İŞ SÖZLEŞMESİ

Sümerbank Genel Müdürlüğü ile Teksif (Türkiye Tekstil Örme ve Giyim Sanayii İşçileri Sendikası) arasında 22.5.1964 tarihinde imzalanan toplu iş sözleşmesi, bu tarihten başlamak üzere 2 yıl yürürlükte kaldı ve Sümerbank’ın bu işkolundaki tüm işyerlerini kapsadı.

Disiplin Kurulunun Tesbiti:

Madde 57. Disiplin Kurulu işverenin seçeceği 3 kişi ile sendika baş temsilcisi (veya vekili) dahil olmak üzere 3 sendika temsilcisinden teşekkül eder.

Kurulun başkanını işveren tayin eder.

Disiplin Kurulunun İçtimaı:

Madde 58. Disiplin Kurulu işverenin lüzum gördüğü hallerde toplanır. Disiplin Kurulu Başkanı tarafından yapılacak davet en az 3 gün önce üyelere duyurulur. Bu davette toplantı yer, gün ve saati belirtilir.

Toplantı nisabı üyelerin salt çoğunluğudur. Salt çoğunluk temin edilemediği takdirde müteakip gün aynı saatte mevcut üyelerle toplanılır.

Komisyon karar verebilmek için her türlü delili toplar ve sanığı dinleyerek müdafaasını alır.

Kararlar toplantıya iştirak edenlerin çoğunluğu ile verilir. Oyların eşitliği halinde başkanın bulunduğu taraf bu çoğunluğu teşkil etmiş sayılır.

Disiplin Kurulu:

Madde 59. Disiplin Kurulu, disiplin cezalarını işveren adına tayin eder, 44 üncü maddedeki cezalardan birinin tatbikini işverene teklif eder.

Disiplin cezası hakkındaki karar işverenin tasdiki ile tekemmül eder. İşveren lüzum görürse cezayı hafifletebilir veya kaldırabilir. Bu hususta ittihaz edeceği kararı gerekçeye bağlamak mecburiyetindedir.

SELAHATTİN BEYAZIT – PETROL-İŞ TOPLU İŞ SÖZLEŞMESİ

Selahattin Beyazıt İşyerleri ile Petrol-İş (Türkiye Petrol, Kimya ve Atom İşçileri Sendikası) arasında 1964 yılında bağıtlanan ve 1 Şubat 1966 tarihine kadar yürürlükte kalan toplu iş sözleşmesi:

M.5/C

İşyerinde yetkili Sendikanın işyeri temsilcileri arasından seçeceği 2 temsilci ile İşverenin göstereceği 2 temsilciden teşekkül eden İşyeri Disiplin ve İşletme Kurulu’nun başkanı İşveren Temsilcisi, Sekreteri de Sendika Temsilcisidir. Kurul üyelerinin tek rey hakkı vardır.

M.5/E

Sendika yüksek kademesinden 2 Temsilci ile İşverenin 2 Temsilcisi normal olarak 30 günde bir, ihtiyaç vukuunda taraflardan birinin davetinden itibaren 7 gün içinde toplanır. Bu kurulun Başkanlık ve Sekreterliği, münavebe ile İşveren ve Sendika Temsilcileri arasında paylaşılır.

ANKARA EGO GENEL MÜDÜRLÜĞÜ – EGO BELEDİYE-İŞ TOPLU İŞ SÖZLEŞMESİ (1.11.1975 – 28.2.1978)

Vedat Dalokay’ın Ankara Belediye Başkanı olduğu dönemde, EGO (Ankara Elektrik, Havagazı ve Otobüs İşletme Müessesesi Genel Müdürlüğü) ile İç Anadolu Bölgesi Belediye Hizmetleri İşçileri Sendikası (EGO Belediye-İş) arasında bağıtlanan ve 1.11.1975 – 28.2.1978 tarihleri arasında yürürlükte bulunan toplu iş sözleşmesinin disiplin kuruluna ilişkin düzenlemeleri aşağıda sunulmaktadır:

Madde 98 – Disiplin Kurulu

Disiplin Kurulu işyerinde çalışan sendika üyeleri ile, sendikanın izniyle dayanışma ödentisi ödeyen işçilerin bu sözleşmede belirtilen disipline aykırı hareketlerinden dolayı, kendisine getirilen soruşturma evrakı üzerinde gerekli incelemeyi yaparak kararını verir.

Disiplin soruşturmasının, disiplini bozan eylemin ve eylemi yapanın işverence öğrenildiğinden başlayarak on gün içinde açılması gerekir. Bu süre içinde kovuşturma açılmamışsa işçi hakkında bu eylemi sebebiyle disiplin cezası uygulanmaz.

Disiplin Kurulu, altı üyeden oluşur. Bu üyelerin üçü sendika tarafından, üçü de işveren tarafından tayin edilir. Bu üyelerin aynı şekilde üçer de yedeği bulunur. Kurul başkanı ve yedeği işveren temsilcilerinden olur.

Kurul salt çoğunlukla toplanır. Toplantıda salt çoğunluk sağlanamazsa, toplantı katılanlarla yapılır. Oylar eşit olduğu zaman başkanın bulunduğu taraf çoğunluğu temin etmiş sayılır. Kurul üyelerini taraflar istediği zaman tayin, azletme yetkisine sahiptir.

İşçilerin gündelik kesimi cezaları her ay için 5 günlük tutarından fazla kesilmemek suretiyle uygulanır.

Madde 102 – Disiplin Cezalarının Kesinleşmesi ve Çıkarma Cezasına Yönelik Değişim Yetkisi

Re’sen ve Disiplin Kurulunca verilen kararlar kesindir. Ancak ihraç cezası Kuruluş İdare Encümeni kararı ile kesinleşir. Kuruluş İdare Encümeni onamadığı çıkarma cezalarını azaltabilir.

TOK MADENCİLİK VE TİCARET LTD.Ş. – YERALTI MADEN-İŞ TOPLU İŞ SÖZLEŞMESİ (1.12.1976-1.1.1978)

Yeraltı Maden-İş Sendikası’nın Tok Madencilik işyerinde 28 Şubat 1977 tarihinde (henüz DİSK’e üye olmadan) bağıtladığı toplu iş sözleşmesinde disiplin kuruluna ilişkin düzenleme aşağıda sunulmaktadır:

Madde 29 – Disiplin Kurulu

İşyerinde, işçi sağlığı, iş emniyeti, yürürlükteki yasalar ve bu sözleşmeye aykırı harekette bulunan işçiler Disiplin Kuruluna sevkedilirler.

Disiplin Kurulu, sendika ve işverenin tayin edeceği ikişer asil ve ikişer yedek üyeden oluşur. Taraflardan birinin çağrısı üzerine üç gün içinde toplanır ve bu toplantıda üyelerden biri başkan seçilir. Başkanın oy üstünlüğü yoktur. Asil üyeler gelmediğinde toplantıya yedek üyeler katılır. Kurul karar vermek için gerekli gördüğünde araştırma yapar, ilgilileri dinler ve yazılı ifadelerini alır.

Kurul kararlarını oy çokluğuyla verir.

İşveren Kurul kararlarını işçinin lehine olarak değiştirebilir. Kuruldan karar çıkmadığı zamanlarda durum Sendika Genel Merkezi ile işveren arasında çözümlenir.

MAKİNA VE KİMYA ENDÜSTRİSİ KURUMU ADINA MESS – TÜRK METAL TOPLU İŞ SÖZLEŞMESİ (1.1.1977 – 31.12.1978)

Makine ve Kimya Endüstrisi Kurumu Genel Müdürlüğü işyerleri için Türkiye Madeni Eşya Sanayicileri Sendikası (MESS) ile Türk Metal Sendikası arasında 15 Ağustos 1977 tarihinde bağıtlanan ve 1.1.1977-31.12.1978 tarihleri arasında yürürlükte bulunan toplu iş sözleşmesinin disiplin kurulu düzenlemesi aşağıda sunulmaktadır:

Madde 125 – İşyeri Disiplin Kurulu

İşyeri Disiplin Kurulu, Müessese, Fabrika ve müstakil müdürlük ile idare edilen her işyerinde işveren veya işveren vekilinin tayin edeceği üç işveren temsilcisi ile taraf sendikanın, işyerindeki sendika temsilcilerinden tayin edeceği üç temsilciden teşekkül eder. Taraflar temsilcileri kadar yedek üye seçerler ve karşı tarafa bildirirler.

Kurula işveren temsilcileri arasından işveren veya işveren vekilinin tayin edeceği biri başkanlık eder. Toplantının üyelerin tamamının iştirakiyle yapılması esastır. Asil üyelerin mazereti halinde yerine yedekleri katılır. Asil üyelerin ve yedek üyelerin yazılı davete rağmen toplantıya katılmamaları halinde, Kurul toplantıya katılan üyelerle vazifesine devam eder.

TÜRKİYE TEKSTİL SANAYİİ İŞVERENLERİ SENDİKASI – TEKSİF TOPLU İŞ SÖZLEŞMESİ (1.7.1977 – 31.7.1979)

Tekstil Sanayii İşverenleri Sendikası ile Türkiye Tekstil Örme ve Giyim Sanayii İşçileri Sendikası (TEKSİF) arasında bağıtlanan ve İstanbul’daki işyerleri kapsayarak, 1.7.1977 – 31.7.1979 tarihleri arasında yürürlükte kalan grup toplu iş sözleşmesinin disiplin kuruluna ilişkin düzenlemesi aşağıda sunulmaktadır:

Madde 79 – Disiplin Kurulu

Disiplin Kurulu işverenin seçeceği üç ve sendikanın işyerinden seçeceği üç olmak üzere altı kişiden ibarettir. Disiplin Kurulu başkanını işveren tayin eder. Kurul lüzumu halinde taraflardan birinin yazılı talebiyle toplanır. Başkan Disiplin Kurulu üyelerini yazılı tebligat yaparak toplar. Kurul üç üyenin katılmasıyla toplanabilir. Kurul karar verebilmek üzere her türlü delilleri toplar ve kaideten tarafları ve sanık işçiyi dinleyerek müdafaasını alır. Kararlar üç işgünü içinde toplantıya iştirak edenlerin çoğunluğu ile verilir.

Başkanın oyu tektir. Karar sadece üç üyenin katılması veya oyların eşitliği hallerinde, konu işveren ile mahalli sendika şube başkanlığı arasında görüşülür, bir çözüm yolu aranır. Bulunamadığı takdirde kararı işveren verir. Ancak, bu karara karşı kanun yolu açıktır.

İşveren, Kurulun verdiği kararları ağırlaştıramaz. Yeni cezalar ihdas edemez. Ancak, dilediği takdirde cezayı hafifletmek veya tamamen kaldırmak hakkına sahiptir.

Disiplin Kurulu kararı işverenin onayı ile yürürlüğe girer. İşveren Disiplin Kurulu kararını onaylayıncaya kadar üyenin hizmet akdi devam eder ve ücreti ödenir. Kurul kararları altı işgünü içinde uygulanır. Uygulanmadığı takdirde verilen karar hükümsüz sayılır. Karar sureti sendikaya ve işçiye verilir.

Yasaklara riayetsizlik halinde tatbik edilecek cezalar (a), (b), (c) rumuzlarıyla gösterilmiştir.

(a) İhtar

(b) Azami üç yevmiyeye kadar para cezası

(c) İhraç

Ancak, 1475 sayılı kanunun 17/II-b ve f fıkraları ile 275 sayılı kanunun 29. Maddesine ilişkin hallerde işveren Disiplin Kurulundan geçirmeden hizmet akdini feshetme yetkisine sahiptir.

OTO-YOL SANAYİ A.Ş. – OTOMOBİL-İŞ TOPLU İŞ SÖZLEŞMESİ (1.1.1978 – 31.12.1979)

Oto-Yol Sanayi A.Ş. ile T.Otomobil-İş arasında bağıtlanan ve 1.1.1978 – 31.12.1979 tarihleri arasında yürürlükte kalan toplu iş sözleşmesinin disiplin kuruluna ilişkin düzenlemesi aşağıda sunulmaktadır (Günümüzde faaliyet gösteren DİSK’e bağlı Birleşik Metal-İş Sendikası, Maden-İş Sendikası ile Otomobil-İş Sendikası’nın birleşmesiyle oluşmuştur):

Madde 16 – Disiplin Kurulu ve Disiplin Cezaları

1. Disiplin Kurulu:

İşbu sözleşmenin imza tarihinden itibaren 15 gün içinde bir işyeri Disiplin Kurulu teşkil olunur.

1. Bu kurul işveren tarafından tayin edilecek iki asil ve iki yedek üye ile sendikanın işyerinde çalışan üyelerinden tayin edeceği iki asil ve iki yedek üyeden teşekkül eder.

Kurula, işverenin kurul üyeleri arasından seçeceği kişi başkanlık eder. Toplantıların asil üyelerin tamamının iştirakı ile yapılması esastır. Asil veya yedek üyelerin yazılı davete rağmen toplantıya katılmamaları halinde, kurul toplantıya katılan üyelerle vazifesine devam eder. Kurul, üyelerden herhangi birisinin talebi üzerine toplanır.

2. Her türlü disiplin cezalarının, disiplin kurulundan geçirilmesi esastır. (Birinci ihtar cezaları hariç)
3. Kararlar oyların çoğunluğu ile alınır. Oyların eşit olması halinde başkanın oyu kararı tayin eder. İşten çıkarma cezalarını gerektiren olayların görüşüldüğü toplantılarda başkanın oyu tek olup, kurulun varacağı sonuçlar gerekçeli olarak işveren yerine genel müdüre veya yetkili işveren vekiline tevdi edilir. Nihai karar, kurulun gerekçeli kararından da yararlanılarak işveren yerine genel müdür veya yetkili işveren vekili tarafından verilir.

Disiplin Kurulu tarafından verilen kararların bir sureti sendikaya da gönderilir.

4. Sendika yöneticileri ve işyeri temsilcilerine disiplin cezası verilmesi söz konusu olduğu takdirde mesele üç gün içinde işveren veya temsilcisi ile sendika genel yürütme kurulunca seçilecek bir temsilci arasında görüşülür. Taraflar cezanın gerekliliği hususunda bir karara varamazlarsa, konu Uyuşmazlıkları Çözüm Kuruluna intikal ettirilir. Kurul kararına kadar yönetici veya temsilcinin hizmet akdi fesh edilemez.
5. İş yasasının 18’inci maddesindeki 6 iş günlük süre Disiplin veya Uyuşmazlıkları Çözüm Kurulu kararına kadar askıda kalır.
6. Disiplin Cezaları:

İşçilere verilecek disiplin cezaları şunlardır:

1. Yazılı ihtar,
2. Ücret kesintisi (bir ilâ üç gündeliğe kadar)
3. İşten çıkarma.

Disiplin cezaları ek yönetmeliğe göre uygulanır.

KARAYOLLARI GENEL MÜDÜRLÜĞÜ – YOL-İŞ FEDERASYONU TOPLU İŞ SÖZLEŞMESİ (1.3.1978 – 28.2.1980)

Türk-İş’e bağlı Yol-İş Federasyonu ile Karayolları Genel Müdürlüğü arasında 4.8.1978 günü bağıtlanan ve 1.3.1978 – 28.2.1980 tarihleri arasında yürürlükte kalan işkolu düzeyindeki toplu iş sözleşmesinin disiplin kuruluna ilişkin düzenlemesi aşağıda sunulmaktadır:

Madde 110 – Disiplin Kurulları

Genel Müdürlük ve Bölge Müdürlükleri merkezlerinde, Makine ve İkmal Grup Şefliklerinde, Genel Müdürlük Merkez Atelyesinde birer disiplin kurulu kurulur.

Disiplin kurulları İşveren’in göstereceği (3), Sendikanın göstereceği (3) temsilci üyeden teşekkül eder.

Kurulun işçi üyeleri ile İşveren arasında hizmet akdi ilişkisinin bulunması ve bunların sendikalı olması şarttır. Sendika yöneticileri, İşverenle hizmet akdi ilişkisi olmasa dahi kurul üyesi olabilirler. Başkan, İşveren veya İşveren Vekili temsilcilerinden biridir. Oylamada eşitlik olduğu takdirde, başkanın bulunduğu tarafın oyuna itibar olunur.

Disiplin kovuşturmasına konu teşkil eden olaya iştiraki olan üye, kurul toplantılarına ve karara katılamaz. Bu üyenin yerine bir başka üye görevlendirilir.

Kurul başkanı ve İşveren üyelerinin teşkilatta çalışan eleman olmaları şarttır.

Disiplin kurullarının sekreterlik görevi personel işleriyle ilgili üniteler tarafından yapılır.

Disiplin kurullarının ilk toplantı günü ve gündemi İşveren veya İşveren Vekili tarafından (10) gün önceden gereği için sendikaya, bilgi için kurul üyelerine duyurulur. Acil hallerde, daha kısa bir süre önce de bu husus bildirilir. Disiplin kurulu gündeminde bulunan dosyaların toplantıdan önce sendikanın kurul üyelerinde incelenmesi sağlanır.

Disiplin Kurulu bütün üyelerinin katılması ile toplanır ve çoğunlukla karar alır. İşveren veya İşveren Vekili tarafından önceden bildirilen günde üyelerin tamamının katılmaması veya katılmalarına rağmen bir veya birkaçının toplantıyı terk etmesi sebebiyle ilk toplantı yapılamazsa, tesbit edilecek sonraki toplantı gününde üyelerin tamamının bulunması kaydı gözetilmeksizin, toplantıda bulunanların çoğunluğu ile karar verilir. Ancak, bu halde en az (4) temsilcinin toplantıda bulunması şarttır. Temsilciler yazılı tebligata rağmen (15) gün içinde toplantıya katılmadıkları takdirde, toplantı en az (3) üyenin iştiraki ile yapılır.

Disiplin kurulu başkanı veya üyelerine önceden tayin edilen toplantı gününde herhangi bir görev verilmez.

Disiplin kurulu kararları İşveren veya İşveren Vekilinin onaylaması ile kesinleşir ve uygulanır.

Disiplini bozan eylemlerinden ötürü yapıla gelen inceleme sonuçlanmadan bulunduğu yerden, bu maddenin 1. fıkrasında teşkili öngörülen disiplin kurullarının bağlı bulunduğu ünitelere naklen atanan işçiler hakkında karar almağa, işçinin nakledildiği son ünitenin disiplin kurulu ve bu kararı onamağa keza son ünitenin İşveren Vekili yetkilidir.

İşçinin nakledildiği son ünite Genel Müdürlük merkezi ise, bu hususta karar almağa Genel Müdürlük Merkez Disiplin Kurulu ve bu kararı onamağa İşveren yetkilidir.

Bu hallerde; disiplini bozan eylemin vukubulduğu işyerinden olay hakkında gerekli bilgi alınır ve tanır ifadeleri celbedilir, gerekli görüldüğünde işçinin eski işyerinde bulunan tanıkların yeni işyerinde bizzat dinlenmeleri de sağlanabilir.

Bu madde, bu Toplu İş Sözleşmesi’nin imzası günü yürürlüğe girer.

YENİ ÇELTEK KÖMÜR VE MADENCİLİK A.Ş. – DİSK YERALTI MADEN İŞ TOPLU İŞ SÖZLEŞMESİ (1.1.1978-31.12.1979)

12 Eylül 1980 öncesinde bağıtlanan toplu iş sözleşmelerinde işçi lehine en ilginç düzenlemelerden biri, Amasya Suluova ile Merzifon arasında faaliyet gösteren Yeni Çeltek Kömür ve Madencilik. A.Ş. işyerinde, DİSK’e bağlı Yeraltı Maden-İş Sendikası tarafından bağıtlanan ve 1.1.1978-31.12.1979 tarihleri arasında yürürlükte kalan toplu iş sözleşmesinde bulunmaktadır. Bu toplu iş sözleşmesinin ilgili maddesi aşağıda sunulmaktadır:

Madde 56 – Disiplin Kurulu

İşyerinde iki işveren, iki sendika temsilcisinden bir disiplin kurulu oluşturulur. Tarafların bu kurula seçecekleri ikişer asil ve yedek üye, sözleşmenin bağıtlanmasından itibaren en geç bir ay içerisinde karşı tarafa yazılı olarak bildirilir.

Disiplin Kurulu ilk toplantısını taraflardan birinin istemi ile yapar. Bu toplantıda üyelerden biri başkan seçilir. Başkanlık sıra ile birer ay süreli olarak değiştirilir. Başkanın oy üstünlüğü yoktur. Daha sonraki toplantılar, taraflardan birinin yazılı istemi üzerine başvuru tarihinden en geç iki işgünü içinde başkanca düzenlenir.

Disiplin Kurulu kendisine iletilen olayla ilgili araştırmasını yapar. Olayla ilgili işçiyi ve tanıkları dinler, gerektiğinde ifadelerini yazılı olarak alır. Kurul, iddia edilen olayı, işçiye toplantı gününden üç işgünü önce yazılı olarak bildirmek zorundadır.

Disiplin Kurulunun karar verme süresi, başvurudan sonra 6 işgünüdür. Gerekirse bu süre 15 gün daha uzatılır.

Disiplin Kurulu kararlarını tam üye katılımı ile verir. İş değişimi, işyeri değişimi ve işten çıkarma cezaları, oybirliği ile, diğer cezalar ise oy çokluğuyla verilir. İş Yasasının 18. maddesinde sözü edilen süre, Disiplin Kurulu kararının işverene tebliğ tarihinden itibaren işlemeye başlar.

Verilen kararlar, işçiye ve sendikaya yazılı olarak bildirilir.

Disiplin Kurulu, işçinin Maden Emniyet Nizamnamesi ve ona bağlı olarak hazırlanan İşyeri Emniyet Talimatnamesi hükümlerine aykırı bir davranışı saptarsa, birinci ve ikinci uyarıları yapmaksızın ücret kesimi ve iş değişimi cezalarından birine karar verebilir. İş değişiminde, işçi yer üstündeki işinden yeraltındaki herhangi bir işe verilemez.

Disiplin Kurulundaki uyuşmazlıklar, İşyeri Komitesi’ne götürülür.

T.ŞİŞE VE CAM FABRİKALARI A.Ş. ERDEK MARMARA ADASI KALKER OCAĞI – YERALTI MADEN-İŞ TOPLU İŞ SÖZLEŞMESİ, 3.4.1978 – 2.4.1980

DİSK’e bağlı Yeraltı Maden-İş Sendikası ile Türkiye Şişe ve Cam Fabrikaları A.Ş. arasında şirketin Erdek Marmara Adası’ndaki Kalker ocağında çalışan işçiler adına 3 Ekim 1978 tarihinde bağıtlanan ve 3.4.1978-2.4.1980 tarihleri arasında yürürlükte kalan toplu iş sözleşmesinde, disiplin kurulunun görevleri farklı bir ilişki devralmaktadır. İlgili düzenleme aşağıda sunulmaktadır:

Madde 29. Disiplin Hükümleri

İşyerinde disipline aykırı hareketinden dolayı bir işçiye ücret kesimi ve işten çıkarma cezasının verilebilmesi için, önce konunun Uyuşmazlıkları Çözüm Kurulunda incelenmesi gerekir. Kurul oy çoğunluğu ile bir karar verirse, bu karar uygulanır.

Kurulda oyların eşitliği veya herhangi bir sebeple karar verilemezse, işveren ve ilgili işçi İş Yasası uyarınca hak ve yetkilerini kullanırlar. Eğer konu işten çıkarma ise, uygulamadan önce İşveren ve Sendika süt düzeyinde bir kere daha görüşülür ve 6 (altı) günlük süre bu görüşmeden sonra başlar.

İş yasasındaki 6 (altı) günlük hak düşürücü süre Kuruluşun kararından ya da karar veremeyeceğinin belli olmasından sonra başlar.

TÜBİTAK ile SOSYAL-İŞ 2. DÖNEM TOPLU İŞ SÖZLEŞMESİ, 1.3.1978-1.3.1980

DİSK’e bağlı Sosyal-İş Sendikası ile Ankara’daki TÜBİTAK işyeri arasında bağıtlanan ve 1.3.1978-1.3.1980 tarihleri arasında yürürlüğe giren toplu iş sözleşmesinin disiplin kurulu ve iş güvencesine ilişkin düzenlemesi son derece ilginçtir. İlgili madde aşağıda sunulmaktadır:

Madde 34. DİSİPLİN KURULU

Disiplin Kurulu tüm işçilerin kendi aralarından gizli oyla belirleyecekleri 18 işçi arasından Genel Sekreter tarafından belirlenen 6 asil ve 6 yedek üyeden oluşur.

İşçilerin gizli oyla seçeceği bu 18 işçiden 5’i Araştırma Uzmanları veya Baş Uzmanları, 5’i Meslek Personeli veya Başteknisyen veya teknisyenler, 4’ü şef veya daha yukarı derecedeki idari personel, geri kalan 4’ü de diğer personel arasından seçilir ve en geç toplu sözleşmenin bağıtlanmasından itibaren 1 ay içinde Genel Sekreterliğe bildirilir.

Genel Sekreter bildirilen bu 18 kişi arasından, 2’si Araştırma Uzmanı ve Baş Uzman grubundan, 2’si Meslek personeli, Başteknisyenler ve Teknisyenler grubundan, biri İdari Personel Grubundan ve biri de diğer Personel Grubundan olmak üzere ve Genel Sekreterlik, Yapı Araştırma Enstitüsü, GATÖM’den en az birer kişi olmak kaydiyle 6 kişilik Disiplin Kurulunu belirler ve içlerinden birini Başkan olarak görevlendirir. Yedek üyelerin belirlenmesinde de aynı dağılıma uyulur. Asil üyenin görevinden ayrılması veya toplantıya katılmaması halinde aynı gruptan yedek üye çağrılır.

Genel Sekreter tarafından yazılı olarak Disiplin Kuruluna bir olayın iletilmesi veya 32. madde uyarınca Kurul Başkanlığına itiraz edilmesi üzerine, Kurul Başkanı, iki işgünü içinde, Disiplin Kurulunu, gününü belirterek yazılı olarak toplantıya çağırır. Belirlenen günde Disiplin Kurulu tam sayıyla toplanamazsa gelmeyen asil üyeler yerine Başkan yedeklerini çağırarak iki işgünü sonra toplantıya yapar. Buna rağmen Disiplin Kurulu salt çoğunlukla toplanamazsa Başkan durumu tutanakla tespit ederek işverene bildirir. İşveren bu takdirde incelemeyi yaptırır ve gereken kararı kendisi verir.

Disiplin Kurulu kendisine iletilen konuyla ilgili gerekli incelemeleri yapar ve işçiye 3 işgünü süre tanıyarak yazılı savunmasını alır. Kurul gerekli görürse, işçiyi dinler ve tutanakla ifadesini tespit eder. kurul olayla ilgili tanık dinleyebileceği gibi her türlü delilleri toplayabilir. Olayda hafifletici sebepleri değerlendirir. Kurul çoğunlukla karar verir. Bu kararı 5 işgünü içinde ilgiliye yazı ile tebliğ eder. ilgili bu karara karşı 7 işgünü içinde yazılı olarak itiraz edebilir. Süresinde itiraz edilmeyen kararlar kesinleşir.

Kurul 5 işgünü içinde itirazı inceleyerek vereceği kararı ilgiliye ve Genel Sekretere bildirir. Genel Sekreter verilen cezayı hafifletebilir veya tamamen kaldırabilir. Bu karar kesindir. Bu karar da ilgiliye tebliğ edilir.