2025 yılında işçilere, memurlara, emeklilere zırnık koklatmayacaklar. 2025 yılında çalışan ve emeklilerin işi çok zor.

Bir yanda vahşi kemer sıkma programı öte yanda buna gönüllü kulluk eden güdümlü sendikalar var.

2025 asgari ücretinin belli olmasından sonra diğer emek gelirlerinde Ocak 2025’te yapılacak artışlar, emekli aylıkları ve memur maaşları da belli oldu. 3 Ocak’ta enflasyon oranlarının açıklanmasının ardından 6 Ocak’ta Hazine ve Maliye Bakanlığı memur maaşlarına yapılacak artışları ilan etti. Ardından Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanı en düşük emekli aylığının yüzde 15,75 artarak 14 bin 469 lira olacağını açıkladı. 10 Ocak 2025’te de AKP grubu bu artışa ilişkin kanun teklifini TBMM’ye sundu. Böylece her şey öngörüldüğü gibi oldu! 2025 yılının vahşi bir kemer sıkma yılı olacağı netleşmiş oldu. Şimdi ne olduğuna yakından bakalım.

2025 yılı asgari ücretindeki yüzde 30’luk artış aslında bir işaretti. Resmi enflasyonun çok altındaki bu artış 2025 yılının vahşi bir kemer sıkma yılı olacağını gösteriyordu. Asgari ücrette bunu yapanlar memur maaşları ve emekli aylıklarında da benzer bir yol izleyeceklerdi. Nitekim öyle oldu. Özel sektördeki ücret artışlarının da büyük ölçüde asgari ücret artışının altında kalacağı sır değil. Böylece 2025 yılı emek gelirlerinin resmi enflasyon karşısında ciddi biçimde eriyeceği bir yıl olacak.

EMEKLİYE REVA GÖRÜLEN

2025 kemer sıkmanın pervasızca uygulanacağı ve ekonomi programından taviz verilmeyeceği bir yıl olacak. Bunun en tipik göstergesi emekli aylıklarındaki artış oldu. İşçi ve Bağ-Kur emekli aylıkları sadece yüzde 15,75 artırıldı. Yasa gereği olan bu artışın üstüne bir iyileştirme beklentileri boşa çıktı. Hükümet işçi ve Bağ-Kur emeklikleri için zırnık iyileştirme yapmadı. Böylece halen 15 bin TL civarında olan ortalama emekli aylığı 17 bin 500 liranın civarında olacak. Ortalama emekli aylığı artışı sadece 2 bin-2 bin 500 TL arasında olacak.

En düşük emekli aylığı artışı da tam bir fiyasko oldu. Artış kuruşu kuruşuna resmi enflasyona bağlandı. Halen 12 bin 500 TL’ye tamamlanan en düşük emekli aylığı 14 bin 469 lira olacak. Kanun teklifi bu şekilde verildi. Üzerinde önemle durulması gereken husus şudur. En düşük emekli aylığını 15 bin TL yapamadılar. Dahası 14 bin 500, hatta 14 bin 670 TL bile yapamadılar. 14 bin 679 TL dediler. Oysa bugüne kadar en düşük emekli aylığı hep yuvarlak olarak belirlendi. Önce bin liraydı, sonra bin 500, ardından 2 bin 500, 3 bin 500, 5 bin 500, 7 bin 500, 10 bin ve 12 bin 500 gibi. Bugüne hiç böyle tuhaf bir tamamlanan aylık miktarı olmadı. Şimdi emeklilerle dalga geçercesine 14 bin 469 lira diyorlar. Utanma kalmamış!

Aslında bu son derece önemli bir simge! Uygulanan ekonomi programından asla taviz vermeyeceklerini ve emeklilere ve emekçilere zırnık koklatılmayacağını gösteriyor. Dahası emekli aylıklarında dibe doğru yarışın devem edeceği görülüyor. Tıpkı ortalama ücretlerin asgari ücrete yaklaşmasında olduğu gibi emekli aylıkları da en düşük aylığa doğru yaklaşıyor.

MEMURA RESMİ ENFLASYON BİLE YOK

Ocak 2025’te memur maaş artışları ve memur emeklilerinin aylıklarındaki artış ise daha da dramatik oldu. Daha önce defalarca yazdığım gibi memurlar ve memur emeklileri toplu sözleşmedeki tuhaf düzenleme yüzünden Temmuz 2024’te olduğu gibi Ocak 2025’te de enflasyonun altında zam aldılar. Hem de öyle böyle değil. Yıllık resmi enflasyon yüzde 44,4 olurken, memurların son bir yıllık maaş artışı yüzde 33’te kaldı. Temmuz 2024’te yüzde 24,7 enflasyon karşısında yüzde 19,6 zam alan memurlar Ocak 2025’te de yüzde 15,8’lik enflasyon karşısında yüzde 11,5 zam aldılar. 7. Dönem toplu sözleşmedeki hüküm nedeniyle yaşanan bu kayıp karşısında yetkili sendika Memur-Sen hiçbir ciddi eylem ve iş bırakma yapmadı. Son derece kısık sesle yaptıkları “refah payı” yalvarmaları da sonuç vermedi. Böylece ortalama memur maaşında aylık kayıp 4 bin 100 lira civarına yükseldi. Memurların yıllık kümülatif kaybı 37 bin lira civarında oldu. Bu uygulama Temmuz 2025’te de devam edecek. Böylece üç yarı yıl boyunca memurlar ve emeklileri enflasyonun altında ezilecek.

İşin ilginç yönü bu bariz haksızlığa ve kayba rağmen yetkili memur konfederasyonu Memur-Sen’in sade suya tirit bir basın açıklaması dışında bir eylem yapmaması adeta bu uygulamanın ortağı olmasıdır. Yetkili memur sendikasından ciddi bir itiraz ve tepki gelmeyince hükümet de bildiğini okudu. Adını açıkça koymak lazım: Memurların yaşadığı bu büyük kaybın sorumlularından biri de Memur-Sen yöneticilerdir.

Ortalama memur maaşında aylık kayıp 4 bin 100 lira civarına yükseldi. Memurların yıllık kümülatif kaybı 37 bin lira civarında oldu.

MEMUR EMEKLİSİNE UNUTULMAZ KAZIK

Memur emeklileri çifte kayıp yaşıyor. Bir yandan resmi enflasyon olan yüzde 15,75 değil memur maaşlarında olduğu gibi yüzde 11,5 zam alacaklar öte yandan emekli aylık bağlama oranları düşecek. Ocak 2025’te emekli memurlar en az 16 bin lira eksik emekli aylığı alacaklar. Evet yanlış okumadınız! Memurların her ay emekli aylığı kaybı 16 bin lirayı aştı.

Bu nasıl oldu? Bilindiği gibi Temmuz 2023’te memurlara 8 bin 77 lira seyyanen bir ilave ödeme yapıldı. Cumhurbaşkanlığı seçimleri öncesinde Kemal Kılıçdaroğlu’nun memur maaşlarını 22 bin liraya yükselteceğini vaat etmesinin ardından Erdoğan da benzer bir söz vermişti. Cumhurbaşkanı Erdoğan 11 Mayıs 2023’te yaptığı açıklamada “En düşük memur maaşını 22.000 TL seviyesine yükseltiyoruz. Maaşlardaki bu artışları otomatik olarak memur emeklilerimize de yansıtıyoruz” sözünü vermişti. İlave ödeme her 6 ayda bir memur maaş katsayısı oranında arttığı için Ocak 2025’te 16 bin lira civarına yükseldi.

Ancak konuya ilişkin yasal düzenleme yapılırken seyyanen ilave ödemenin memur emekli ikramiyesine ve memur emekli maaşlarına yansımasını engelleyecek özel bir düzenleme 375 sayılı KHK’nin ek 40. Maddesine sokuşturuldu. Böylece Cumhurbaşkanı tarafından verilen sözün gereği yapılmamış oldu. Cumhurbaşkanının vermiş olduğu açık söze rağmen bu işin nasıl yapıldığı muamma! Cumhurbaşkanını tersine mi ikna ettiler yoksa oldu bitti mi yaptılar bunu bilmek imkânsız. Ancak CB’nin bu yöndeki sosyal medya paylaşımın hâlâ yerinde durduğunun altını çizelim. Sonuçta olan memur emeklilerine oldu. Bir yandan enflasyon düşük aylık artışı alan memur emeklileri öte yandan en az 16 bin lira kayıpla karşı karşıya kaldılar.

İŞÇİYE KIDEM TAZMİNATI KAZIĞI

Memur maaşlarında ve emekli aylıklarında yaşanan kayıplar kıdem tazminatını da vurdu. Kıdem tazminatı tavanı da giderek eridi. AKP iktidara geldiğinde asgari ücretin 4,8 katı olan kıdem tazminatı tavanı Ocak 2025’te asgari ücretin 1,8 katına geriledi. Kıdem tazminatlarının yıllık miktarı en yüksek devlet memuruna bir hizmet yılı için ödenecek azami emeklilik ikramiyesini geçememektedir. Bir yandan memurlara enflasyondan düşük zam yapılması öte yandan ilave ödemenin emekli ikramiyesinde dikkate alınmaması nedeniyle kıdem tazminatı tavanı da eridi. Ucube “ilave ödeme” uygulaması yüzünden sadece memurlar değil işçiler de kaybetti.

Kıdem tazminatı tavanı Ocak 2025 yılı için 46 bin 655 TL olarak belirlendi. Oysa kıdem tazminatı tavanı enflasyon oranı kadar artsaydı 48 bin 700 TL civarında, eğer ilave ödeme de dikkate alınsaydı 65 bin lira civarında olacaktı.

İşçilerin kıdem tazminatı tavanında kaybı yıllık 18 bin lira civarında. Bu kayıp 25 yıllık bir işçi için yaklaşık 450 bin lira anlamına geliyor. Hükümet bu paranın işverenin kasasında kalmasını sağladı.

Kıdemde tavan enflasyon kadar artsaydı 49 bin civarında, ilave ödeme dikkate alınsaydı 65 bin liralarda olacaktı.

VAHŞİ KAPİTALİZMİN PROGRAMI

2025 ocak ayı ücret, maaş ve aylık artışları izlenen ekonomi politikasının vahşi bir kemer sıkmaya dayandığını gösterdi. Ücret, maaş ve aylıklarda sembolik iyileştirmeler bile yapmadılar. Bütün işaretler ana akım (ortodoks liberal) kemer sıkma programının acımasız biçimde uygulanacağını gösteriyor.

“Biraz daha fedakârlık, “biraz daha sabır” demeleri bu yüzden. Bu program sıradan bir kemer sıkma, talebi daraltma programı değil, vahşi bir kemer sıkma programı. Pervasız bir kemer sıkma programı, bir vahşi kapitalist program! Bir vahşi kapitalist program diyorum çünkü bir yandan acımasız bir kemer sıkma programı uyguluyorlar öte yandan hak arama yollarını sert biçimde kapatıyorlar grev yasakları ve işçi direnişlerine karşı takınılan acımasız tutum bunun göstergesi. Ancak vahşi kapitalist kemer sıkma programı sadece zor yoluyla uygulanmıyor. Bunun için ideolojik aygıtlar da devrede. Ana akım sendikacılık iyice uysal hale getirildi ve programın ideolojik destekçisi yapıldı. Kamu çalışanlarının ve emeklilerinin yaşadığı büyük kayıplar karşısında öğlen tatilinde göstermelik bir basın açıklamasından ötesine gidemeyen bir yetkisi sendika söz konusu. Bugün 5 kamu çalışanını örgütünün bugün (13 Ocak 2025) yapacağı iş bırakmaya katılmaya cesaret edemeyen bir yetkili konfederasyon söz konusu.

Emekçilerin önemli bir bölümü ise “Yeter ki enflasyon düşsün zam almasak da olur” yalanına ikna edilmiş durumda. O yüzden vahşi kemer sıkma programını uygularken bu kadar pervasız olabiliyorlar. “Nasılsa seçim yok” diye düşünüyorlar, “nasılsa sendikaların büyük bölümü kontrol altında” diye düşünüyorlar!

2025 yılında çalışanların ve emeklilerin işi çok zor.  Bir yanda vahşi kapitalist bir kemer sıkma programı öte yanda bu programa gönüllü kulluk eden güdümlü sendikalar var! Ancak hükümet tavsiyem bu kadar emin olmasınlar! Güneş çarığı, çarık ayağı sıkar!