Bazı haller işçinin kıdem tazminatı hakkını da engelleyecek şekilde işverene iş sözleşmesini feshetme hakkı verir.

İşçinin eleştiri hakkı, hakaretle ince bir çizgi ile ayrılır. Eleştiri sınırına dikkat edilmeli. Bu konuyu örnek bir olayla inceleyelim…

İşverenin işçinin iş sözleşmesini derhal feshetme hakkı İş Kanunu’nun 25. maddesinde düzenlenmiştir. Maddede ‘derhal fesih’ nedenleri 4 başlık altında düzenlenir. Bunlardan ilki sağlık nedenleri, ikincisi ahlak ve iyiniyet kurallarına uymayan haller, üçüncüsü zorlayıcı nedenler, dördüncüsü ise işçinin tutuklanmasıdır. İşçinin tutuklanması dahil, bir, üç ve dördüncü başlıklar derhal fesih hakkı tanısa da işçinin kıdem tazminatından mahrum kalmasına sebep olmayan, işverenin bir süre daha iş sözleşmesini sürdürmesinin beklenemeyeceğinin kabul edildiği durumları ifade etmektedir. Yaptırım niteliği taşımamaktadır. Fakat ahlak ve iyiniyet kurallarına uymayan haller ‘ağır ihlal’ kapsamında işçinin kıdem tazminatı hakkını da engelleyecek şekilde yaptırım niteliği taşımaktadır.

Hakaret ve kavga…

25.maddenin II numaralı bendinin (d) alt bendi işçinin işverene yahut onun ailesi üyelerinden birine yahut işverenin başka işçisine sataşmasını derhal fesih nedeni olarak saymıştır. İşyerinde veya işyerine ait araçlarda sık sık tartışmaların yaşandığı, hatta bu tartışmaların fiziksel şiddete dönüştüğü bilinen bir gerçektir.

İşverene işyerindeki düzeni sağlama noktasında önemli bir mücadele aracı sunan ilgili hüküm, işçinin işyerinde kavga etmesi halinde iş sözleşmesinin haklı nedenle feshedilebilmesine imkân tanımaktadır. İşverenin kavgayı ve bunu yapan işçiyi öğrenmesinden itibaren 6 işgünü içinde iş sözleşmesini derhal feshetme hakkı bulunmaktadır. Bu şekilde kavga eden işçi kıdem tazminatına hak kazanamayacağı gibi, işsizlik ödeneğinden de yararlanamayacaktır.

Yaptırımda eşit davranılmalı

İşverenin kavga nedeniyle fesihte eşit davranmakla yükümlü olup olmadığı tartışmalı. Yargıtay 2004’te verdiği bir kararında, kavganın işverenin başka bir işçisi tarafından başlatıldığı, tarafların birbirlerini darp ettikleri, kavgayı başlatan, davacının kaşını yararak yaralama fiilini ika eden işverenin diğer işçisinin iş sözleşmesinin bu olay nedeniyle feshedilmediği belirtilerek işverenin eşit işlem borcuna aykırı davrandığı kabul edilmiştir. Karardan kavgaya karışan işçilerin iş sözleşmesi feshedilecekse her iki tarafınkinin de feshedilmesi gibi bir anlam çıkmamaktadır. Yargıtay’ın kararında ifadesini bulan işverenin kavgaya karışan işçilere uygulayacağı yaptırımlarda adalete uygun hareket etmesi gerektiğidir.

Neden 6 günle sınırlı?

Kavgada ortaya çıkabilecek sonuçlardan biri de işçinin yaptığı eylemin suç niteliği taşıması. İşçinin, işyerinde, 7 günden fazla hapisle cezalandırılan ve cezası ertelenmeyen bir suç işlemesi de bir derhal fesih nedeni. Böyle bir durumda işveren iş sözleşmesini haklı nedenle feshedebilecektir. İşçi kıdem tazminatına hak kazanmayacağı gibi işsizlik ödeneğinden de yararlanamayacaktır. Bu nedenlerle hangi durumların ikinci başlıkta düzenlenen ahlak ve iyiniyet kurallarına uymayan haller kapsamında değerlendirileceğinin, işverenin hakkını nasıl kullanacağının belirlenmesi oldukça önemli. Hatta bu nedenle ahlak ve iyiniyet kurallarına uymayan davranışlarda, fesih hakkı işverenin eylemi ve yapan işçiyi öğrenmesinden itibaren 6 iş günlük süre ile sınırlandırılmıştır. Bunun amacı işçiyi oldukça mağdur edebilecek bir hakkın kullanımını belirsiz bir süreye yaymayı engelleyerek işçinin korunmasını sağlamaktır.

İşte örnek bir olay

İşçinin eleştiri hakkı, hakaretle ince bir çizgi ile ayrılır. Eleştiri sınırlarını aşan eylemlerde işverene karşı hakaret boyutuna ulaşabilen durumlar yaşanabilmektedir. Yargı incelemesine konu olan bir olayda, işçinin yöneticilerinin iş bilmez kimseler olduğunu ve görevlerinde hiçbir yetkinliklerinin bulunmadığını ifade etmesi, çalışma ortamında, diğer yöneticilerin, çalışanların ve misafirlerin bulunduğu etkinlikte söylenmiş olması, sözlerin eleştiri ve kaba söz sınırını aşması, işin işleyişine yönelik eleştiri mahiyetinde de olmaması, eleştiri hakkı sınırlarını aşması nedeniyle fesih nedeni kabul edilmiştir. Fakat ifadelerin hakaret olmaması nedeniyle, bu ifadeler işverene haklı sebeple fesih hakkı tanıyacak ağırlıkta değil, fakat bildirimli fesih hakkı tanıyacak bir geçerli neden kabul edilmiştir.