AKP, yüksek yargıda bir dönemin tamamen bitip farklı bir dönem ve uygulamaların başlamasına neden olacak, yüksek yargıya en radikal operasyon anlamına gelecek anayasa önerilerini TBMM Başkanlığı’na sundu.

AKP, önerisiyle Anayasa Mahkemesi’nin 17 üyesinden 9’unun Meclis tarafından seçilmesini öngörürken, Meclis’in yapacağı anayasa değişikliklerinin Anayasa Mahkemesi tarafından denetlenmesine son veriyor. Mahkemeler, artık kararlarını “Türk milleti adına” vermeyecek. Yargıtay, Danıştay, askeri mahkemeler tarih oluyor.
 

AKP, yeni anayasada yargı bölümleriyle ilgili 12 maddelik önerilerini yurtdışında bulunan Başbakan Tayyip Erdoğan’dan olur alarak önceki gece yarısı TBMM Başkanlığı’na sundu. AKP’nin yüksek yargıyla ilgili anayasa değişikliği önerileri, 12 Eylül 2010 referandumunda kabul edilen anayasa değişikliklerinden daha radikal adımlar içeriyor. AKP’nin yüksek yargıya anayasal operasyon anlamı taşıyan değişiklik önerileri şöyle:
 

AYM’deki kilit oy Meclis’e: Anayasa Mahkemesi (AYM) 17 üyeden oluşacak. Bu üyelerin 9’unu TBMM seçecek. Böylece çoğunluk oy, Meclis’in seçmiş olduğu üyelere geçmiş olacak. 8 üyeyi de Anayasa Mahkemesi Başkanı atayacak. Meclis’teki üye seçiminde ilk oylamada 367 çoğunluk aranacak, bulunamazsa ikinci oylamada 276 oyla seçim yapılacak. Mahkeme üyeleri bir defalığına olmak üzere 9 yıl için seçilecek. 
 

AYM iki daire: Anayasa Mahkemesi; kanunların, başkanlık kararnamelerinin ve TBMM İçtüzüğü’nün şekil ve esas bakımından anayasaya uygunluğunu denetleyecek. Kanunların şekil bakımından denetlenmesi, son oylamanın öngörülen çoğunluğu yapılıp yapılmadığı ile sınırlı olacak. Anayasa Mahkemesi’ne bireysel başvuru yapılabilecek. Anayasa Mahkemesi, TBMM Başkanı ve bakanları görevleriyle ilgili suçlardan dolayı yargılayabilecek. Bu yargılamada temyiz görevini temyiz mahkemesi başsavcısı yapacak. Anayasa Mahkemesi iki daire halinde çalışacak. Anayasa Mahkemesi’ne iptal davası başkan ya da TBMM üyelerinin beşte biri, yani 28 milletvekili tarafından açılabilecek.
 

Anayasa yargı denetimi dışında: AKP önerisiyle anayasa değişikliklerine yargı denetimi yolu tamamen kapandı. AKP’nin önerisiyle anayasa değişikliklerine yargı yolu kapatılıyor. AKP, anayasa değişikliklerinde usulden ve esastan yargı denetimi yolunu kapatan hükmü, değişiklik önerisinde “Anayasa değişiklikleri şekil ve esas bakımından hiçbir surette denetlenemeyecek” şeklinde ifade etti. 
 

Yargıtay ve Danıştay artık yok: Anayasanın AKP’nin önerisi yönünde değiştirilmesi durumunda Türkiye’nin en eski ve köklü iki yüksek yargı organı Yargıtay ve Danıştay tarih olacak. Yargıtay ve Danıştay’ın yerine temyiz mahkemesi kurulacak. Temyiz Mahkemesi alt derece mahkemelerince verilen ve kanunun başka bir yargı merciine bırakmadığı karar ve hükümlerin son inceleme mercii olacak. Temyiz mahkemesi üyelerinin dörtte üçü Hâkimler ve Savcılar Kurulu tarafından, dörtte biri başkan tarafından 19 yıllığına atanacak. Temyiz mahkemesinin kuruluşu, işleyişi, daire başkanları ve üyeleri ile Temyiz mahkemesi başsavcısının nitelikleri ve seçim usulleri, mahkemelerin bağımsızlığı ve tarafsızlığı ile hâkimlik teminatı esaslarına göre kanunla düzenlenecek.
 

Türklüğe ilk müdahale: AKP’nin önerileri şöyle: Mevcut anayasada yargı kararlarının “Türk milleti adına” verilmesi uygulaması var ve bu mahkeme kararlarında da yer alıyor. AKP, önerisiyle buna son veriyor. Anayasadaki yargının “Türk milleti adına” karar verme yetkisi kaldırılıyor. Bunun yerine “Hâkimler, görevlerinde bağımsız ve tarafsızdırlar; anayasaya, kanuna ve hukuka uygun olarak vicdani kanaatlerine göre hüküm verirler” ifadesi yer alacak.
 

Askeri yargı da kalkıyor: AKP’nin yargıya ilişkin anayasa değişiklik önerileri içinde askeri yargıya ilişkin hiçbir düzenleme yer almadı. Bu, mevcut anayasadaki askeri yargıya son verilmesi anlamına geliyor. AKP önerisinde, “Disiplin mahkemeleri dışında kanunla askeri mahkemeler kurulamaz” ifadelerine yer verildi. Askeri mahkemelerin görev alanlarına girecek konularda da Yargıtay ve Danıştay’ın yerine oluşturulacak temyiz mahkemeleri görev yapacak.
 

HSYK üç parça ama başkan yine bakan: Hâkimler ve Savcılar Yüksek Kurulu (HSYK) üç daireye bölünecek. Bunlar, ‘Hâkimler Dairesi’, ‘Savcılar Dairesi’ ve ‘Disiplin Dairesi’ şeklinde kurulacak.  HSYK 22 üyeden oluşacak. HSYK’nin başkanı yine Adalet Bakanı olacak. Ancak Adalet Bakanlığı Müsteşarı, Savcılar Dairesi’nin başkanı olacak. Kurulun 7 üyesi TBMM tarafından üçte iki çoğunlukla seçilecek. Kurul üyeleri 4 yıl görev yapacak. 

Sayıştay kalıyor: Sayıştay, Yargıtay ve Danıştay’a yönelik operasyonun dışında tutuldu. Sayıştay, merkezi yönetim bütçesi kapsamındaki kamu idarelerinin, sosyal güvenlik kurumlarının, mahalli idarelerin bütçelerini TBMM adına denetleyecek.
 

Hâkim ve savcılara dokunulmazlık: Hâkimler ve savcılar azledilemeyecek. Kendileri istemedikçe 65 yaşından önce emekli edilemeyecek.