Tekgıda-İş Sendika Akademisi’nin daha önceki raporlarında fazla çalışma ve genel tatillerde çalışma konularındaki toplu sözleşme hükümleri ele alınmıştı. Hafta tatilinde çalışma konusu ise bu ikisinden farklıdır ve genellikle bilinmemektedir.

TEKGIDA-İŞ SENDİKA AKADEMİSİ

İş Kanunu’nun 41, 42 ve 43. maddeleri, çeşitli durumlarda fazla çalışmayla ilgilidir. Normal olarak beklenen, 44. maddenin hafta tatilinde çalışma, 45. maddenin de genel tatillerde çalışma olmasıdır. Ancak 44. maddede hafta tatilinde çalışmaya ilişkin bir düzenleme yoktur. Fazla çalışmaya ilişkin maddenin arkasından 44. madde olarak “Ulusal bayram ve genel tatil günlerinde çalışma” gelmektedir. 46. maddenin başlığı “hafta tatili ücreti”dir Ancak bu maddede ele alınan konu, haftalık çalışma süresini tamamlayan kişiye çalışma karşılığı olmaksızın yapılacak ödemeye ilişkindir.

İş Kanunu’nda, hafta tatilinde çalışmayı düzenleyen bir hüküm yoktur; çünkü hafta tatilinde çalışmak kanuna aykırıdır.

İş hukuku uzmanı Prof.Dr.Cem Kılıç’ın 28 Kasım 2018 günlü Milliyet Gazetesi’nde yayımlanmış “Hafta Tatilinde Çalışmak Yasak” başlıklı yazısı bu konuya açıklık getirmektedir. Cem Kılıç, bu yazısında, hafta tatilinde çalışmanın yasak olduğunu belirtmekte ve şunları yazmaktadır:

“İşçilerin hafta tatilinde çalışmayı kabul ettiklerine dair onaylar gerek iş sözleşmeleriyle gerekse diğer iç hukuk kaynaklarıyla zaman zaman işverenlerce alınmaktadır. İşverenin bu yönde aldığı onaylar geçerlilik taşımamaktadır. Fakat dinlenme hakkı işçinin onayıyla dahi vazgeçemeyeceği bir hak olup, dolayısıyla, işçinin onay vermiş olması hafta tatilinin kullandırılmaması için bir gerekçe olmayacaktır. (…)

“Hafta tatilinde yapılan çalışmanın ücretini doğrudan fazla çalışma olarak kabul etmekte, işçi hafta tatilinde bir saat dahi çalışmış olsa da tam gün çalışmış gibi hesaba katılmaktadır.”

Diğer bir deyişle, işçinin hafta tatilinde çalışmayı kabullendiğine ilişkin herhangi bir belge, hukuken bağlayıcı değildir. Böyle bir taahhüt ister işe girerken imzalanan iş sözleşmesinde, ister toplu iş sözleşmesinde, ister işverenin başka bir zaman imzalattığı bir taahhütnamede olsun, bu metin işçiyi bağlamaz. Kişinin kendi kararıyla bile vazgeçemeyeceği haklar vardır. Hafta tatili hakkı da bunlardan biridir.

Ancak diğer önemli konu, işçinin hafta tatilinde bir saat bile çalışsa tam gün gibi ücret ödenmesi zorunluluğudur.

Yargıtay’ın bu konudaki iki kararı aşağıda belirtilmektedir:

22. Hukuk Dairesi 2014/23997 E., 2015/34572 K.

“4857 sayılı İş Kanunu’nun 46. maddesi uyarınca, hafta tatili izni, yedi günlük zaman dilimi içinde kullandırılması gerekli yirmi dört saatlik kesintisiz izindir. Yirmi dört saatin altında bir süre haftalık izin verilmesi durumunda, usulüne uygun şekilde hafta tatili izni kullandırıldığından söz edilemez. Hafta tatili bölünerek kullandırılamaz. Buna göre hafta tatilinin yirmi dört saatten az olarak kullandırılması halinde hafta tatili hiç kullandırılmamış sayılır. Açıklanan bu hususlar nazara alındığında, davacının hafta tatili gününde her ne kadar bir saat çalışmış ise de, bu çalışması karşılığında, bir günlük yevmiyesinin yüzde elli zamlı hesaplanarak ödenmesi gereklidir. Yazılı şekilde kabulle sonuca gidilmesi hatalıdır.”

9. Hukuk Dairesi 2011/47981 E., 2013/34807 K.

“Somut olayda; davacının apartman görevlisi olarak hafta tatili günlerinde çalıştığı dosya kapsamından anlaşılmaktadır. Hafta tatili kesintisiz kullandırılmak zorundadır. Hafta tatilindeki 1 saatlik çalışma dahi hafta tatilinin kesintiye uğraması olup, 1 saatlik çalışmada dahi işçi hafta tatili ücretine tam olarak hak kazanır.”

Yargıtay’ın bu kararları da Prof.Dr.Cem Kılıç’ın görüşünü doğrulamaktadır.

Ancak birçok toplu iş sözleşmesinde hafta tatilinde çalışma konusunda düzenleme bulunmaktadır. İşçilerin önemli bir bölümü de, zorlaşan hayat şartları karşısında, hafta tatilinde çalışıp zamlı ücret almayı tercih edebilmektedir. Hafta tatilinde çalışma konusunda incelenen toplu iş sözleşmelerinde işçiler açısından en uygun olanı, 2024-2025 döneminde yürürlükte bulunan bir toplu iş sözleşmesidir. Bu toplu iş sözleşmesinin “Hafta Tatili ve Ücreti” başlıklı 20. maddesinin “e” fıkrası aşağıda sunulmaktadır:

(VI-190,Ö,2024-2025)

“Hafta tatilinde çalışan işçilerin ücretleri tatil ücretlerine ek olarak %150 zamlı (Yani hafta tatilinde çalışan işçilere o gün için çalışılmadan hak kazanılan hafta tatili ücreti de içinde olmak üzere, toplam 3,5 yevmiye) ödenir. Şu kadar ki, hafta tatili ücreti hesabında işçinin çalıştığı süreye bakılmaksızın toplam 3,5 yevmiye ödenir.”

Günümüzdeki toplu iş sözleşmelerinde hafta tatilinde çalışmaya ilişkin bazı düzenlemeler aşağıda sunulmaktadır.

Tekgıda-İş Sendika Akademisi’nin günümüzdeki toplu iş sözleşmelerinde çeşitli düzenlemelere ilişkin raporlarında sendikanın ve işyerinin adı belirtilmemektedir. Bunun nedeni, bazen işçi aleyhinde olan düzenlemeler söz konusu olduğunda, sendikanın adının belirtilmesinin yaratabileceği sakıncalardır. Her toplu iş sözleşmesine ilişkin kodda işyerinin özel sektör (Ö) veya kamu sektörü (K) olduğu ve toplu iş sözleşmesinin yürürlükte bulunduğu yıllar belirtilmektedir.

(V-05,Ö,2013-2015)

Hafta tatilinde işçiler çalıştırılabilirler. Ancak, haklı mazeret beyan eden işçiler hafta tatilinde çalıştırılamazlar. Hafta tatilinde çalışan işçilerin ücretleri % 150 zamlı (yani toplam üç buçuk yevmiye) olarak ödenir.”

(V-06,K,2011-2013)

Hafta tatilinde çalışma: “Çalışılan bu 7nci günde çalıştırıldıkları süreye ait ücretleri (saat ücreti ve emek zammı) bir iş karşılığı olmaksızın ödenen hafta tatili ücretinden ayrı ve % 100 zamlı olarak ödenir. Haftalık iş süresi 5 gün ve 45 saat olarak uygulanan işçilerden haftalık iş süresine uygun olarak çalışmış olup Cumartesi günü dinlenmesi gereken işçilerin bu gün çalıştırılmaları halinde çalıştıkları süreye ait ücretleri % 75 zamlı ödenir.”

(VI-165,K,2014-2025)

Hafta tatili, ulusal bayram ve genel tatil günlerinde fazla çalışma yaptırılamaz.

İşçilerin hafta tatili, ilke olarak Cumartesi ve Pazar günleridir. Haftalık 40 saatlik çalışma süresini diğer 5 günde tamamlayan işçi bu iki gün hafta tatiline hak kazanır.

İşçilere:

Cumartesi veya Pazar günlerinden birinde hiç çalıştırılmamak,

Cumartesi çalışmalarında normal ücretin 2 (1+1); Pazar çalışmalarında ise normal ücretin 3 (1+2) katı uygulanmak, koşulu ile hafta tatilinde de çalışma yaptırılabilir.

Şu kadar ki; yıllık ücretli izin süresinin hesabında, Cumartesi ve Pazar günleri hafta tatili olarak kabul edilir.

(VI-177,Ö,2021-2024)

Hafta Tatili

Acil hallerde işçiler işverenin talebi üzerine hafta tatili günleri de çalışırlar.

(VI-176,Ö,2023-2025)

Hafta Tatili

İşçiler hafta tatili bakımından mevzuat hükümlerine tabidir. Çalıştırılmayan hafta tatili günleri için işçilere normal bir günlük ücretleri ödenir. Acil hallerde işçilerin muvafakatı alınarak hafta tatili günleri çalıştırılabilirler.

(VI-173,Ö,2023-2024)

Hafta Tatili

Acil hallerde hafta tatili günleri çalıştırılabilirler.

(VI-178,Ö,2023-2025)

Hafta Tatili

İşçiler hafta tatili bakımından mevzuat hükümlerine tabidir. Çalıştırılmayan hafta tatili günleri için işçilere normal bir günlük ücretleri ödenir. İşveren talep ederse hafta tatili günlerinde çalışmaya işçiler peşin muvafakat vermişlerdir. Bu sürelere ait çalışma ücretleri hafta tatili ücretlerinden ayrı olarak fiili çalışma ücretlerinden % 100 zamlı olarak ödenir.

(VI-166,K,2024-2026)

Hafta tatili, ulusal bayram ve genel tatil günlerinde işçinin onayı alınarak fazla çalışma yaptırılabilir.

(VI-055,Ö,2017-2019)

“Hafta tatilinde işçiler, 24 saat önceden rızaları alınmak suretiyle çalıştırılabilirler.”

(VI-069,Ö,2017-2018)

“Hafta tatilinde işçiler çalıştırılabilirler. Ancak, haklı mazeret beyan eden işçiler hafta tatilinde çalıştırılamazlar.”

(VI-098,Ö,2017-2018)

“İşçiler hafta tatilinde çalıştırılamazlar. Hak kazandığı hafta tatili gününde çalışacak olanlar için bu toplu iş sözleşmesinin 20. maddesindeki prosedür uygulanır ve çalıştığı hafta tatili günü için toplam 3 yevmiye ödenir. Hafta tatilinde çalıştırılan işçiler izleyen 30 gün içinde bir kez daha hafta tatilinde çalıştırılırlar ise bu madde gereğince yapılan ödemelere ek olarak kendilerine takip eden hafta içerisinde 1 gün izin verilir.”

(VI-102,K,2018-2019)

“Hafta tatili, ulusal bayram ve genel tatil günlerinde işçinin onayı alınarak fazla çalışma yaptırılır.”

(VI-013,Ö,2022-2023)

İşçiler, hafta tatilinde çalıştırılamazlar. Hak kazandığı hafta tatili gününde çalışacak olanlar için bu toplu iş sözleşmesinin 20. Maddesindeki prosedür uygulanır ve çalıştığı hafta tatili günü için toplam 3 yevmiye ödenir. Hafta tatilinde çalıştırılan işçiler izleyen 30 gün içinde bir kez daha hafta tatilinde çalıştırılırlar ise bu madde gereğince yapılan ödemelere ek olarak kendilerine takip eden hafta içerisinde 1 gün izin verilir.

Normal fazla çalışmalar için, fazla çalışma yapacak üyelerin listesi, fazla çalışma uygulanmasından en az 3 gün önce işyerinde ilan tahtasına asılır. b) Üyenin duyurulan çalışma gününden en az 1 işgünü önce çalışamayacağını işverene bildirme hakkı saklıdır. Üyenin böyle bir başvuruda bulunmaması durumunda, listede belirtilen günde fazla çalışma için olur vermiş sayılır.)

(VI-039,Ö,2024-2025)

Hafta tatilinde, işyeri haricinde serbest bulunan işçi, olağanüstü halin veya arızanın giderilmesi için, işyerinden ayrıldıktan sonra işyerine çağırılması halinde 2 saate kadar olan çalışmalarda 2 saat, 2 saatten 4 saate kadar olan çalışmalarda 4 saat, 4 saatten 6 saate kadar olan çalışmalarda 6 saat, 6 saat ve üzeri çalışmalarda tam gün çalışmış sayılır.

(VI-151,Ö,2021-2024)

Hafta Tatili

Zaruri sebeplerle hafta tatili günü çalıştırılan işçilere müteakip hafta içinde vardiya değişimlerindeki istirahatlerle, ulusal bayram, genel tatil günleri ile S.G.K.’nun anlaşmalı ve sözleşmeli olduğu sağlık kuruluşlarınca 3 güne kadar verilen istirahat günlerine tesadüf ettirilmemek ve 24 saatten az olmamak şartıyla 1 gün ücretli dinlenme izni verilir. İşbu izin verilmediği takdirde işçiye o gün için toplam 3 yevmiye verilir.

(VI-146.Ö.2024-2025)

Hafta tatilinde işçiler, olağanüstü durumlar hariç 24 saat önceden onayları alınmak suretiyle çalıştırılabilirler.

(VI-006,Ö,2024-2025)

Hafta tatilinde işçiler, 24 saat önceden onayları alınmak suretiyle çalıştırılabilirler.

(VI-046,Ö,2024-2025)

Hafta tatili Pazar günüdür. Şu kadar ki; işin ve işletmenin gereği sürekli çalışılması gereken durumlarda yasanın ilgili hükmü uyarınca hafta tatili uygulaması (haftanın tatilden önceki 6 (altı) işgününde, günlük iş sürelerine uygun olarak çalışan işçilere 7’nci gün ücretli hafta tatili verilir.) yapılır.

(VI-049,Ö,2023-2024)

Hafta tatilinde işçiler rızaları alınmak suretiyle çalıştırılabilirler. Ancak, 24 saat öncesinden işçiler ve sendika temsilcileri söz konusu günlerde yapılacak çalışma hakkında bilgilendirilir.

(VI-011,K,2023-2025)

Hafta Tatili Ücreti

İşveren, hafta arasında hafta tatili vermek şartı ile işçileri hafta tatili günlerinde de çalıştırabilir. Hafta tatilinde çalıştırılan işçilere hafta arasında tatil yaptırılmaması halinde işçilere normal hafta tatili ücreti dahil toplam 3 yevmiye ödenir.

(VI-048,Ö,2022-2023)

Hafta tatilinde işçiler, acil durumlar hariç 24 saat önceden onayları alınmak suretiyle çalıştırılabilirler.