Vardiya çalışması veya postalar halinde çalışma, 4857 sayılı İş Kanunu’nda düzenlenmiştir.

TEKGIDA-İŞ SENDİKA AKADEMİSİ

İş Kanunu’nun 69. maddesine göre, postalar halinde çalışma şu şekilde uygulanmalıdır:

“Gece ve gündüz işletilen ve nöbetleşe işçi postaları kullanılan işlerde, bir çalışma haftası gece çalıştırılan işçilerin, ondan sonra gelen ikinci çalışma haftası gündüz çalıştırılmaları suretiyle postalar sıraya konur. Gece ve gündüz postalarında iki haftalık nöbetleşme esası da uygulanabilir.

“Postası değiştirilecek işçi kesintisiz en az on bir saat dinlendirilmeden diğer postada çalıştırılamaz.”

Ayrıca, “Postalar Halinde İşçi Çalıştırılarak Yürütülen İşlerde Çalışmalara İlişkin Özel Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmelik” vardır.

Yönetmeliğin 4. maddesi şöyledir:

“İşçi Postaları Sayısının Düzenlenmesi

“Madde 4 — İşçi postaları;

“a) Nitelikleri dolayısıyla sürekli çalıştıkları için durmaksızın birbiri ardına postalar halinde işçi çalıştırılarak yürütülen işlerde posta sayısı 24 saatlik süre içinde en az üç işçi postası çalıştırılacak şekilde düzenlenir. Ancak turizm, özel güvenlik, sağlık hizmeti ve petrol araştırma, arama ve sondaj faaliyetleri kapsamında yürütülen işlerde ve bu işlerin yürütüldüğü işyerlerinde faaliyet gösteren alt işveren tarafından yürütülen işlerde düzenleme 24 saatte iki posta olacak şekilde yapılabilir.”

Bazı toplu iş sözleşmelerinde vardiya çalışmasına ilişkin düzenlemeler aşağıda sunulmaktadır.

Tekgıda-İş Sendika Akademisi’nin günümüzdeki toplu iş sözleşmelerinde çeşitli düzenlemelere ilişkin raporlarında sendikanın ve işyerinin adı belirtilmemektedir. Bunun nedeni, bazen işçi aleyhinde olan düzenlemeler söz konusu olduğunda, sendikanın adının belirtilmesinin yaratabileceği sakıncalardır. Her toplu iş sözleşmesine ilişkin kodda işyerinin özel sektör (Ö) veya kamu sektörü (K) olduğu ve toplu iş sözleşmesinin yürürlükte bulunduğu yıllar belirtilmektedir.

(VI-058,Ö,2017-2018

İki veya üç vardiya halinde çalışmalarda, bu vardiya işçileri, her hafta değiştirilir. Vardiya işçilerine aradan 15 saat geçmeden yeniden işbaşı yaptırılmaz. (f) Vardiya işçisi, işi bıraktığından itibaren 15 saat geçmeden işbaşı yaptırıldığı takdirde, 4857 sayılı İş Kanunu’nun 63. maddesinde anılan günde 24 saat içinde 7,5 saatten fazla çalışma yapmış olması nedeniyle, işçi için fazla çalışma hakkı doğar.

(VI-060,Ö,2017-2018)

Vardiya çalışmalarında her vardiya arasının 15 saat olması esastır. 15 saatten önce çalıştırıldığında işçiye 15 saatlik süresinin içine giren saatler için ücreti fazla mesai olarak ödenir.

(VI-090,Ö,2013-2015)

İşyerlerinde postalar halinde çalışmalar yaptırılabilir. Postalar haftalık ya da sendikanın onayı ile 15’er günlük düzenlenebilir. Postalardaki değişimler 15 gün önceden bildirilir. Gece postası düzenlenmesi halinde 18 yaşından küçükler çalıştırılamaz.

(VI-102,K,2018-2019)

Mutat (alışılmış) vardiya usulünün uygulandığı işlerden başka bir işte vardiya usulüne geçilmesi, Disiplin Kurulunun kararına bağlıdır.

(VI-109,Ö,2016-2017)

İşyerinde vardiya çalışması yapılıp yapılmayacağını işveren tayin eder. Mücbir sebep vukuunda bir işçinin bir vardiyadan diğer bir vardiyaya geçici olarak nakli mümkündür. Bu takdirde işçi asgari sekiz saat dinlenmeden yeni vardiyada çalıştırılamaz.

(VI-086,Ö,2016-2019)

Evlenen ve eşi doğum yapan işçiler iki ay süre ile gündüz vardiyasında çalıştırılır.

(VI-187,Ö,2024-2025)

Haftalık çalışma süresinin günlere dağılımı, vardiya saatlerinin tespit ve değişimi, yasa, tüzük ve yönetmelikler dikkate alınarak işverence yapılır.

Vardiyalar, bir hafta gece çalışanların, ondan sonraki hafta gündüz çalışmaları şeklinde düzenlenir. Düzenleme ve değişiklikler, önceden işyerinde ilan edilir.

Vardiyalarda çalışan işçiler devir ve teslim etmeden işi bırakamazlar.

(V-26,Ö,2013-2015)

İşyerlerinde postalar halinde çalışmalar yaptırılabilir. Postalar haftalık ya da sendikanın onayı ile 15’er günlük düzenlenebilir. Postalardaki değişimler 15 gün önceden bildirilir. Gece postası düzenlenmesi halinde 18 yaşından küçükler çalıştırılamaz.

(VI-165,K,2014-2025)

Vardiyalı işçiler 16 saat dinlenmeden önce işe çağrılamazlar, vardiyada iken yapılan fazla çalışmalar izinle takas edilemez.

Üç saati aşan kısmı gece dönemine giren çalışmaların tümü gece çalışması sayılır.

(VI-168,K,2023-2024)

Vardiya değişimlerinde bir işçi 16 saat geçmedikçe diğer vardiyada çalıştırılamaz.

Vardiyalı çalışmalarda işçinin 16 saat dinlenmeden diğer bir vardiyada çalıştırılmaması esastır.

Ancak, 16 saat dinlenmeden diğer bir vardiyaya çağrılan veya kendi vardiyasından çıkıp bir sonraki vardiyaya giren işçiye (bu fazla çalışma işçinin kendi hafta tatiline de rastlarsa) kendi normal yevmiyesine ilaveten üç çıplak yevmiye daha olmak üzere toplam dört yevmiye ödenir. Bu fazla çalışma işçinin hem hafta tatiline ve hem de bayram tatiline rastlaması halinde normal yevmiyesine ilaveten dört yevmiye daha olmak üzere toplam beş yevmiye ödenir.

(VI-180,K,2023-2024)

Vardiya değişiklikleri prensip olarak haftada 1 kez yapılır ve hafta içinde vardiya değiştirmemeye özen gösterilir. Vardiya çalışmalarında, her vardiyanın arasının 11 saat olması esastır. İşçiler 11 saat geçmedikçe yeniden işbaşı yaptırılamaz. Daha önce yaptırılacak çalışmalar için, fazla mesai ücretine hak kazanır.

(VI-179,Ö,2024-2025)

Vardiya Usulü Çalışma

İşçi, işverence görülen lüzuma göre bir veya daha fazla vardiya halinde çalıştırılabilir. İşçilerin vardiya çalışmaları ve gece çalışmalarında ilgili Kanun hükümleri uygulanır. İhtiyaç halinde işçiler vardiyalı veya gece çalışması yapacaklardır.

(VI-022,K,2023-2024)

Vardiyalı Çalışma

(a)İşveren veya işveren vekili işçileri, 24 saatlik süre içinde iki veya üç posta/vardiya şeklinde çalıştırılabilir. Vardiya postalarının sayısına işveren veya işveren vekilince karar verilir.

Üçlü vardiya sistemi uygulanan yerlerde; işçinin vardiyalı çalışma saatleri arasında en az 16,5 saat zaman aralığı bulundurulur. 16,5 saatin hesabında fazla çalışmalar dikkate alınmaz. Vardiya dönüşlerinde veya sair zaruri sebeplerle 7,5 saat ara ile vardiyaya çağrılan işçinin sonraki 7,5 saatlik çalışması fazla çalışma sayılır.

İkili vardiya sistemi uygulanan yerlerde; vardiya değişiminde işçiler sürekli olarak en az 11 saat dinlendirilmeden çalıştırılamaz.

Vardiyaların düzenlenmesinde işçiler arasında ayrıcalık yapılamaz.

(b)İşverence belirlenen vardiya cetvelleri, işyeri sendika baş temsilcisinin de (baş temsilcinin bulunmadığı yerlerde temsilcinin) görüşü alınmak suretiyle her ay işyerinde ilan edilir.

(VI-145.Ö.2024-2025)

Vardiya Usulü İş

Vardiya işçisi, bulunduğu vardiyadan sonra kesintisiz en az 15 saat dinlendirilmeden diğer vardiyada çalıştırılamaz. Daha önce yaptırılacak çalışmalar için, fazla mesai ücretine hak kazanır.  İşverenin iş planına uygun olarak vardiya çalışmaları; gündüz ve gece dönemlerine göre 2 haftalık nöbetleşe çalışma sistemine göre uygulanabilir.

Vardiya düzeninde çalışan işçiye; verilmesi zorunlu hafta tatilinin, genel tatil veya ulusal bayram günlerine rastlaması halinde, sadece genel tatil günündeki ücreti ödenir.

(VI-149,K,2023-2024)

Vardiya Usulü Çalışma

İşin gerektirdiği hallerde işçiler iki veya üç vardiya halinde çalıştırılabilirler. Bir işçi iki haftadan fazla gece vardiyasında çalıştırılamaz. Vardiya cetvelleri her ay liste halinde işyerinde ilan olunur. İki hafta gece çalışan işçi takiben iki hafta gündüz çalışır. Haftalık vardiya değişiminde 32 saat geçmedikçe işçi işe çağrılamaz.

(VI-012,K,2019-2022)

Vardiyalı Çalışma

01.01.2022 tarihinden itibaren vardiyalı çalışan sendikalı işçilerin, vardiya dönüşlerinde veya sair zaruri sebeplerle 16 saatten önce vardiyaya çağrılması durumunda işçinin bu 8 saatlik çalışmasına karşılık o güne ait yevmiyesi ile birlikte 1 yevmiye daha ödenir. 16 saatin hesabında önceki vardiyada yapılan fazla mesai çalışmaları nazara alınmaz.

(VI-006,Ö,2024-2025)

Vardiya değişiminde işçiler sürekli olarak en az on bir saat dinlendirilmeden çalıştırılamaz. Bu hüküm, vardiyası değiştirilen işçilere de uygulanır.

Vardiyalı çalışan işçi, normal vardiya değiştirme dışında, kendi vardiyasından bir önceki vardiyaya getirilirse kendisine sözleşmenin fazla çalışma maddesi hükmü uyarınca ödeme yapılır.

(VI-158,Ö,2017-2018)

Vardiyalı Çalışmalar

İşçiler gerektiği takdirde vardiyalı çalıştırılabilirler. Vardiyalı çalışmalarda vardiyalar kaideden her hafta değiştirilir. Vardiya programları kaideden önceden ilân edilir. 3 vardiyalı çalışan işçilerin 2 vardiya arasındaki süre kaideden 16 saatten az olamaz. Günlük çalışma süresinin 7,5 saati geçmesi halinde vardiya arası dinlenme süresi 11 saat olarak uygulanabilir.

(VI-007,K,2023-2025)

Vardiya Çalışma Araları

İşçinin vardiya çalışma saatleri arasında en az 16 saatlik zaman aralığı bulundurulur. 16 saatin hesabında fazla mesai çalışmaları nazara alınmaz. Şu kadar ki, vardiya dönüşlerinde veya sair zaruri sebeplerle 8 saat ara ile müteakip gün vardiyaya çağrılan işçinin 8 saatlik çalışmasına karşılık o güne ait yevmiyesi ile birlikte 2 yevmiye daha ödenir.

Vardiyasına göre hafta tatili gününde göreve çağırılan işçinin hafta tatilinin başladığı saat ile çağırılan göreve başladığı saat arasında 16 saat zaman aralığı bulundurulur. Hafta tatilinde çalıştırılan vardiyalı işçinin hafta tatili çalışmasının bitim saati ile vardiyası dönmek suretiyle yeni hafta içinde göreve başlayacağı saat arasında da 16 saat zaman aralığı bulundurulur. Bu hususlara uyulmadığı takdirde işçiye hafta tatili yevmiyesi ile birlikte 2 yevmiye daha ödenir.

Ancak bu iki husus aynı hafta tatili günü içerisine rastladığı takdirde, sadece bir kısa dönüş ücreti (ilave iki yevmiye) ödenir.

(VI-151,Ö,2021-2024)

Vardiya değişimlerinde bir işçi 16 saat geçmedikçe ikinci vardiyada çalıştırılamaz.

(VI-024,Ö,2024-2025)

Vardiya değişiklikleri prensip olarak haftada 1 kez yapılır ve hafta içinde vardiya değiştirmemeye özen gösterilir. Vardiya çalışmalarında, her vardiyanın arasının 15 saat olması esastır. İşçiler 15 saat geçmedikçe yeniden işbaşı yaptırılamaz. Daha önce yaptırılacak çalışmalar için, fazla mesai ücretine hak kazanır.

(VI-153,Ö,2023-2024)

Vardiya değişiminde dinlenme müddeti çalışma sistemi değişikliğinde veya vardiya değişimlerinde bir işçi esas itibariyle 16 saati geçmedikçe ikinci günlük normal mesaisine çağrılamaz. Ancak mücbir sebepler tahtında işçiler 8 saatten az dinlenme yapmaları kaydıyla işverence 16 saatten evvel diğer ekibe çağrılabilirler. Bunlardan, 16 saatten daha az bir süre sonra işe çağrılmış olanlar 16 saate göre noksan dinlendikleri yani bu suretle çalışmaya başladıkları saatten itibaren 16 saatlik dinlenme süresinin bitim saatine kadar geçen zaman zarfında her tam saat için normal çıplak ücretlerinin saat başına düşen miktarlarının bu devre gündüze isabet ettiği takdirde % 25’i, geceye isabet ediyorsa % 50’si nispetinde ayrıca ücret alırlar. Çalışma sisteminin değişiminden maksat, işçinin mutat çalışma rejiminin değiştirilmesidir. İşbu madde maksadının fazla çalışma yüzünden noksan dinlenme ile ilgili yoktur.

(VI-050,Ö,2023-2024)

Vardiyalı çalışan işçinin 11 saatlik dinlenme süresini doldurmadan mesaiye çağırılması durumunda çalışmanın her saati verilecek ücret, normal çalışma ücretinin saat başına düşen tutarında %100 (yüzde yüz) yükseltilmesi suretiyle ödenir. Bu gibi durumlarda, çalışmanın, Hafta tatili, Pazar günü, ulusal bayram ve genel tatil günlerine denk gelmesi halinde, verilecek olan mesai ücreti anılan günlerin mesai ücreti ile birlikte hesaplanarak ödenir.

(VI-161,Ö,2022-2024)

Vardiya Çalışmaları

Vardiyalı çalışmalarda, vardiyalar haftada bir değişir. Vardiya değişimlerinde üye kural olarak hafta tatilini kullanarak çıktığı vardiyadan bir önceki vardiyada çalıştırılır. İşçinin vardiyasının hafta içi değiştirilmesi söz konusu olduğunda yazılı onayının alınması zorunludur. Üç vardiya çalışan üyelerin, iki vardiyası arasındaki süre 16 saatten az olamaz.

(VI-190,Ö,2024-2025)

Vardiya değişiklikleri ilke olarak haftada 1 kez yapılır ve hafta içinde vardiya değiştirmemeye özen gösterilir. Vardiya çalışmalarında, her vardiyanın arasının 11 saat olması esastır. İşçiler 11 saat geçmedikçe yeniden işbaşı yaptırılamaz.  11 saat dinlendirilmeden işe çağırılan işçiye, çalışmanın her bir saati, fazla çalışma ücreti üzerinden hesaplanarak ödenir.

Her fazla çalışma saati için verilecek ücret, işçinin normal saatte aldığı ücretinin %100 fazlası ile ödenir.

Haftada 5 gün gündüzcü (vardiyasız) çalışan işçilerin cumartesi günleri haftalık 45 saatin üzerinde çalışma yapılması halinde, çalışılan saatlerin ücreti %150 zamlı ödenir.