5 yıldır özel bir iş yerinde çalışıyorum. Geçen hafta iş sözleşmesi verip imzalamamı istediler. Anlayabildiğim kadarıyla şartlar hep işverenin lehinde. Sözleşmeyi imzalamazsam ne olur, işveren işten çıkarabilir mi?

Öncelikle 5 yıl gibi bir süredir sözünü ettiğiniz işyerinde çalışmanıza karşın bir iş sözleşmenizin olmayışı ve size şimdi sözleşme imzalatılmak istenilmesi işçi-işveren ilişkisi bakımından alışılmış bir durum değildir. Asıl olan işçiye işe başlamadan önce iş şartlarını ve karşılıklı olarak hak ve sorumlulukları içeren bir iş sözleşmesinin sunulmasıdır. İşçi kendisine sunulan bu sözleşme ile çalışma koşulları, hak ve yükümlülükler gibi konularda önceden bilgi sahibi olacak ve bu koşullarda çalışmayı kabul ederse sözleşmeyi imzalayarak onaylamış olacaktır. Diğer taraftan sözleşmenin yazılı yapılmadığı hallerde işveren işçiye en geç iki ay içinde çalışma koşullarını içeren yazılı bir belge vermek zorundadır. Bu aşağıda metnini sunduğumuz İş kanununun 8. Maddesinden kaynaklanmaktadır.

“İş Sözleşmesi, Türleri ve Feshi” Tanım ve şekil:

Madde 8 – İş sözleşmesi, bir tarafın (işçi) bağımlı olarak iş görmeyi, diğer tarafın (işveren) da ücret ödemeyi üstlenmesinden oluşan sözleşmedir. İş sözleşmesi, Kanunda aksi belirtilmedikçe, özel bir şekle tâbi değildir. Süresi bir yıl ve daha fazla olan iş sözleşmelerinin yazılı şekilde yapılması zorunludur. Bu belgeler damga vergisi ve her çeşit resim ve harçtan muaftır.

Yazılı sözleşme yapılmayan hallerde işveren işçiye en geç iki ay içinde genel ve özel çalışma koşullarını, günlük ya da haftalık çalışma süresini, temel ücreti ve varsa ücret eklerini, ücret ödeme dönemini, süresi belirli ise sözleşmenin süresini, fesih halinde tarafların uymak zorunda oldukları hükümleri gösteren yazılı bir belge vermekle yükümlüdür. Süresi bir ayı geçmeyen belirli süreli iş sözleşmelerinde bu fıkra hükmü uygulanmaz. İş sözleşmesi iki aylık süre dolmadan sona ermiş ise, bu bilgilerin en geç sona erme tarihinde işçiye yazılı olarak verilmesi zorunludur.”

Şimdi sorunuza dönelim:

İşveren size aradan geçen 5 yıl süreden sonra bir sözleşme sunarak yeni ve aleyhinizde koşullar öne sürüyorsa sizin bu yeni sözleşme şartlarını kabul etmek zorunluluğunuz yoktur. Bu şartlar iş koşullarınızı ağırlaştırıyorsa bu işçi bakımından haklı fesih nedeni de oluşturur ve işçi haklı nedene dayanarak iş sözleşmesini sona erdirerek işten ayrılabilir. Bu nedenle işten ayrılan bir işçi kıdem tazminatına da hak kazanır. Bununla birlikte işverenin işçiye sözleşme koşulları ile ilgili değişiklik önerisi sunma hakkı da vardır. Ancak daha önce de belirttiğimiz gibi işçinin bu önerileri kabul etmemek hakkı vardır. Bu da İş Kanunun aşağıda metnini sunduğumuz 22. maddesi çerçevesinde gerçekleşebilir.

“Çalışma koşullarında değişiklik ve iş sözleşmesinin feshi” Madde 22 – İşveren, iş sözleşmesiyle veya iş sözleşmesinin eki niteliğindeki personel yönetmeliği ve benzeri kaynaklar ya da işyeri uygulamasıyla oluşan çalışma koşullarında esaslı bir değişikliği ancak durumu işçiye yazılı olarak bildirmek suretiyle yapabilir. Bu şekle uygun olarak yapılmayan ve işçi tarafından altı işgünü içinde yazılı olarak kabul edilmeyen değişiklikler işçiyi bağlamaz. İşçi değişiklik önerisini bu süre içinde kabul etmezse, işveren değişikliğin geçerli bir nedene dayandığını veya fesih için başka bir geçerli nedenin bulunduğunu yazılı olarak açıklamak ve bildirim süresine uymak suretiyle iş sözleşmesini feshedebilir. İşçi bu durumda 17 ila 21 inci madde hükümlerine göre dava açabilir. Taraflar aralarında anlaşarak çalışma koşullarını her zaman değiştirebilir. Çalışma koşullarında değişiklik geçmişe etkili olarak yürürlüğe konulamaz.”

Madde metninden de anlaşılabileceği gibi işverenin işçiye önerilen değişiklikleri kabul etmemesi sebebi ile fesih hakkı da bulunmaktadır. Ancak bu geçerli fesih olabilir ve fesih sonucunda işçiye kıdem tazminatının yine ödenmesi gerekir. Ayrıca işçinin bu fesih sonucunda işe iade davası açması da mümkündür.

Sonuç itibarı ile işverenin size sunduğu iş sözleşmesini imzalamak zorunluluğunuz yok. Ancak işverenin de bu durumda fesih hakkı doğabilir. Dolayısı ile yapmanız gereken sözleşmeyi bir Hukukçuya incelettirmek ve gerçekten aleyhinizde, yenilikler içeren maddeler varsa bunları değerlendirerek hukukçu önerileri ile tavrınızı belirlemek olmalıdır.