Sigara şirketlerine göre mevzuat düzenlemeleri, artırılan gümrük ve transit kontrolleri ile yüzde 1,5’e kadar gerileyen sahte ve kaçak tütün mamulleri ticareti, son yıllarda yeniden yükselişe geçti.

Devletin bu yolla uğradığı vergi kaybının yıllık 100 milyar lira civarında olduğu hesaplanıyor. Yasa dışı tütün mamulleri, sahte ve kaçak sigaralar, yasa dışı sarmalık kıyılmış tütün ticareti ile doldurulmuş makaron olarak pazara giriyor.

Mevzuat düzenlemeleri, artırılan gümrük ve transit kontrolleri ile yüzde 1,5 seviyelerine kadar gerileyen sahte ve kaçak tütün mamulleri ticaretinin son yıllarda yeniden yükselişe geçtiği tespit edilirken, devletin vergi kaybının yıllık 100 milyar lira civarında olduğu hesaplanıyor. Tütün mamullerinin yasa dışı ticaretinin vergi kaybının yanı sıra çoğunluğu bakkal, market ve büfelerden oluşan 150 bin küçük esnafı da olumsuz etkilediği belirtiliyor.

2014’te yüzde 21 seviyesine çıkmıştı

Yasa dışı tütün mamulleri, sahte ve kaçak sigaralar, yasa dışı sarmalık kıyılmış tütün ticareti ile doldurulmuş makaron olarak pazara giriyor. Sektör kaynaklarının tespitlere göre, özellikle 2009 yılından itibaren 2014 yılına kadar yasa dışı sigara ticareti sürekli artış göstererek yüzde 21’ler seviyesine kadar ulaştı. Daha sonra devletin kararlı mücadelesi, hayata geçirilen yasal düzenlemeler ve artırılan gümrük ve transit kontrolleri sonucunda yüzde 1,5 seviyesine kadar düştü. Ancak sektörün tespitlerine göre, sahte ve kaçak sigara oranı 2021 yılında yeniden yükselişe geçerek bu yılın ilk çeyreğinde yüzde 6.5 seviyesine kadar ulaştı.

Sigara şirketlerine göre, “tütüncü” adı verilen yasa dışı açık tütün ve dolu makaron satan noktaların sayısında da artış yaşandı. 2016 yılında 6 bin civarında olan bu satış noktalarının sayısı bugün 13 binler seviyesine ulaştı. Tarım ve Orman Bakanlığı’nın 2023 yılı Eylül ayında yürürlüğe koyduğu tütün paketleme standartlarına göre, 2024 yılı Temmuz ayı itibarıyla kaçak ticarete konu olan 100 gram üstü tütün paketleri piyasadan kaldırıldı. Tarım ve Orman Bakanlığı ile Ticaret Bakanlığı’nın çalışmalarıyla, makaron ve filtre üretimi ile ticaretine yönelik yeni düzenlemeler yapılarak üretim süreçleri yeniden şekillendirildi.

150 bin esnaf olumsuz etkileniyor

Sektörün tespitlerine göre, sahte ve kaçak tütün mamulleri ticaretinin devletin vergi kaybına uğraması, dürüst esnafın gelir kaybına uğraması ile organize suç örgütlerine finansal destek sağlanması gibi olumsuz etkileri bulunuyor. Sigara şirketlerinin hesaplamalarına göre, devlet yılda yaklaşık 100 milyar liralık bir vergi kaybına uğruyor. Yasa dışı tütün ticaretinin giderek artması çoğunluğu bakkal, market ve büfelerden oluşan 150 bin küçük esnafın da gelirlerini olumsuz yönde etkilerken haksız rekabetin büyümesine neden oluyor. Ayrıca organize suç örgütlerine de bu yolla finansal destek sağlanıyor. Tütün mamulleri sektörünün; vergi geliri, ihracat ve istihdam açısından ülke ekonomisi açısından kritik sektörlerin arasında yer aldığını dikkat çeken sektör temsilcileri, 2023 yılında tütün mamullerinden sağlanan 176,6 milyar liralık ÖTV gelirinin, aynı yıl toplanan toplam ÖTV’nin beşte birine, toplam vergi gelirlerinin ise yüzde 4’ünden fazlasına karşılık geldiğine işaret ediyorlar. Vergi gelirinin yanı sıra 2023 yılında tütün mamulleri ihracatından 681 milyon dolar gelir elde edildi.