Bir aya yığılan devasa zamlar, özellikle elektrik zammı… Geçen aylardaki hızlı kur artışının devam eden yansıması… ÜFE’den olan geçişkenlik… Çetin kış koşullarının meyve sebzede yarattığı fahiş fiyat artışları…

Gerçekleşen zamlar ve yansımalarıyla birlikte ocak ayının TÜFE artışını yüzde 13.5-15.5 arasında tahmin ediyoruz. Bu durumda yıllık artış yüzde 52-55 aralığında oluşacak.

Geçen yılı rekor bir fiyat artışıyla kapattık. Tüketici fiyatları aralık ayında yüzde 13.58, yılın tümünde ise yüzde 36.08 artış gösterdi. Aralık ayında fiyatların çok artış göstermesinin yanında TÜİK’in yüksek oranı bir şekilde açıklamayacağı önyargısı da biraz olsun kırıldı. Kimi çevrelere göre TÜİK çift haneli bir enflasyonu ne yapar eder açıklamazdı. Bu önyargının doğru olmadığı da görülmüş oldu.

Şimdi sırada ocak ayı var… Önce yaptığımız hesaplamayla elde ettiğimiz oranı söyleyelim. Gerçekleşen zamları dikkate alarak yaptığımız hesaplamalar ve gözlemlerimiz ocak ayındaki TÜFE artışının yüzde 13.5 ile yüzde 15.5 arasında gelebileceğini gösteriyor. Oranları birbirine biraz yaklaştırmak istersek, bu kez yüzde 14-15 arası bir oran beklediğimizi söyleyebiliriz. Ocak artışının bu düzeylerde gelmesi, yıllık artışın ocak sonunda yüzde 52-55 aralığına oturması demek.

Bu ayla ilgili ilk tahmine köşemizde 6 Ocak’ta yer vermiştik. Yazımızın başlığını da “Bugün 6 Ocak; yıllık TÜFE artışı şimdiden yüzde 40’ı buldu” şeklinde atmıştık. Yılbaşı’nda elektrik, doğalgaz, akaryakıt ve sigaraya yapılan zamların ocak ayı enflasyonuna etkisi 5 puan olmuştu ve o günden sonra gerek bu mal ve hizmetlere gerekse diğer kalemlere hiç zam gelmese bile yıllık oran yüzde 40’ı buluyordu.

Oysa özellikle elektrik ve akaryakıt zamları halka halka diğer mal ve hizmet fiyatlarını etkileyecekti. Üstelik bir dizi mal ve hizmete elektrik ve akaryakıt etkisi dışında da doğrudan zam gelecekti ve nitekim geldi de…

Ocak tahmini biraz el yordamıyla…

Ocak ayındaki TÜFE artışıyla ilgili tahminde zorluk olduğunu belirtmemiz gerek. TÜİK, her yıl hane halkı tüketim harcamaları anketi çerçevesinde TÜFE’deki ağırlıkları günceller. Yeni ağırlıklar şubat ayında açıklanır. Dolayısıyla TÜFE’deki madde ağırlıklarının bu yılki düzeyini bilme şansımız yok. Bu yüzden de ocak ayı tahminini yaparken madde ağırlıklarının 2021 düzeyini kullandık. Ağırlıklar mutlaka değişecektir, bu da bizim yaptığımız tahminde çok büyük olmasa da bir sapmaya yol açacaktır.

BAŞLICA ZAMLAR VE BUNLARIN ETKİSİ

Ağırlıkların aynı olduğu varsayımıyla yaptığımız tahmin bizi nasıl bir sonuca mı götürüyor, aktaralım…

Elektrik: Üniversite öğrenciliğim döneminde başladığım gazetecilik yaşamımda bu ocakta yapılan elektrik zammı kadar yüklü zam az gördüm. Bu zam, suya atılan taş değil, adeta bir kaya! Bu zammın hem doğrudan yükü hem dolaylı etkisi çok büyük. Elektrik TÜFE’de (geçen yılki haliyle) yüzde 2.71 ağırlığa sahip. Şimdi elektriğe kademeli zam geldi. 150 kilowatsaate kadar yüzde 52, daha üstü tüketime yüzde 127. TÜİK ne yüzde 52 oranı esas alabilir, ne yüzde 127’lik oranı. Tüketime göre ağırlıklı bir ortalama esas alınacak, bu oran da yaklaşık yüzde 75. Yüzde 2.71 ağırlığa yüzde 75 zam uygulandığında ocak enflasyonuna gelecek etki 2.03 puan.

Doğalgaz: Konutlarda tüketilen doğalgaza yılbaşından geçerli olmak üzere yüzde 25 zam geldi. Doğalgazın TÜFE’deki ağırlığı yüzde 1.69. Yüzde 25’lik zammın bu ağırlığa uygulanmasıyla bulunan yansıma 0.42 puan.

Tüp gaz: TÜFE’deki ağırlığı yüzde 0.49 olan tüp gaza bu ay yüzde 17 zam dolayında yapıldı. Buna göre tüp gazdan yansıma yalnızca 0.08 puan olacak.

Akaryakıt: TÜFE’de benzinin yüzde 1.16, motorinin yüzde 1.66, LPG’nin yüzde 0.94 ağırlığı var. Akaryakıtta yılbaşında başlayan zamlar devam ediyor. Mevcut fiyatlar ay sonuna kadar değişmezse ay ortalaması bazında benzin fiyatı aralık ayına göre yüzde 27, motorin fiyatı yüzde 30, otogaz fiyatı ise yüzde 16 artmış olacak. Bu ağırlıklara ve zam oranlarına göre ocak ayı enflasyonunu benzin 0.31 puan, motorin 0.50 puan, LPG 0.15 puan etkileyecek. Böylece akaryakıtın toplam etkisi 0.96 puanı bulacak.

Sigara ve içki: Sigaraya yüzde 22, alkollü içkilere de yüzde 47 dolayında zam geldi. Sigara TÜFE’deki yüzde 4.57 ağırlığı ile önemli bir yer tutuyor ve yüzde 22 zamla TÜFE’ye gelen etki 1 puanı buluyor. Rakı, viski, şarap ve biranın toplam ağırlığı yüzde 0.31 ve yüzde 47’lik zamdan TÜFE’ye yansıma 0.15 puan. Böylece sigara ve alkollü içkilerin toplam etkisi 1.15 puan dolayında.

Ulaştırma: Taksi, dolmuş, belediye otobüsü, metro gibi şehir içi ulaşımla köprü geçiş ücreti ve otoban geçiş ücretlerinden oluşan başlıca ulaştırma kalemlerinin ağırlığı yüzde 1.63 düzeyinde. Bu kalemlere ocak ayında yüzde 25 ile yüzde 40 arasında değişen oranlarda zam geldi. Söz konusu kalemlerden TÜFE’ye 0.65 puan dolayında bir yansıma olacak.

Otomobil: TÜFE’ye geçen ay en büyük etkiyi toplamda yüzde 7.2’lik payı bulunan otomobil yapmıştı. Bu ay otomobil fiyatlarında ilginç bir dalgalanma yaşandı. Yılbaşından 13 Ocak gününe kadar fiyatlar arttı. 13 Ocak’ta ÖTV’ye iki kademe eklenmesiyle birlikte fiyatlarda gerileme oldu. Otomobil fiyatları bu nedenle aralık ayına göre neredeyse sabit kaldı, endekse yalnızca yüzde 1-2 gibi bir artış yansıması bekleniyor. Yüzde 2’lik bir fiyat artışı halinde otomobilden TÜFE’ye yansıma 0.14 puanda kalacak. Bu arada otomobilde 2022 modeller piyasaya pek çıkmış değil. Zamlar, yeni modellerin gelmesiyle birlikte önümüzdeki ayların endekslerine yansıyacak.

TOPLAM 5.5 PUAN

Yedi kalemde topladığımız bu zamların ocak ayı artışına doğrudan etkisi yaklaşık 5.5 puan düzeyinde. Bu kalemlerin TÜFE’deki ağırlığı yüzde 22.4.

Dolayısıyla TÜFE’nin kalan yüzde 77.6’sında neler oluyor, biraz da o kalemlere bakalım.

GIDA VE LOKANTALARA DİKKAT!

Önce şu gerçeği kabul etmek durumundayız. Elektriğe yapılan zam başka hiçbir zamma benzemez, benzemiyor da. Ne akaryakıt zammına, ne diğer zamlara… Elektrik fiyatlarındaki artış hem çok ama çok yüksek, hem de elektriğin etkilemediği mal ve hizmet hiç yok, hiç!

Bir yandan elektrik, bir yandan akaryakıt… İşte ocak ayının zam lokomotifleri! Bunlar yetmezmiş gibi hafta başından beri yaşanan ve ay sonuna kadar sürmesi beklenen çok çetin kış koşulları da meyve sebze fiyatlarında anormal bir artışa yol açtı. Bu da endekste bir haftalık bir etki demek.

TÜFE’de gıda grubunun yüzde 26, lokanta-otel grubunun (ağırlıkla lokanta hizmetleri) yüzde 6 ağırlığı var. İşte saydığımız nedenlerle bu iki grupta çok yüksek fiyat artışları yaşanıyor.

Gıdada yüzde 20’yi zorlayacak bir artış şaşırtıcı olmayacak. Bu da ocak ayı enflasyonuna 5.2 puanlık bir etki demek.

Lokantalarda da çok yüklü zamlar gözleniyor. Zam oranının yüzde 30-40 arasında olması beklenmeli. Dolayısıyla bu gruptan gelecek etki de 2 puanı aşacak.

DİĞER KALEMLERDE DE EN AZ YÜZDE 3-4 ZAM BEKLENMELİ

Elektrikle başlayan ve yedi grupta topladığımız kalemlerin ağırlığı yüzde 22.4 ve bunlardan gelen etki 5.5 puan.

Gıda ve lokanta-otel gruplarının toplam ağırlığı yüzde 32 ve bunlardan gelmesi muhtemel etki yaklaşık 7.5 puan.

Diğer kalemlerin ağırlığı yüzde 45.6 ve bu kalemlerdeki ortalama zam oranını yüzde 3-4 aralığında varsaysak, gelecek muhtemel etki 1.4-1.8 puan.

Bu durumda yüzde 14-15 arası bir ocak ayı TÜFE artışı göreceğiz demektir.

BAKAN NEBATİ GALİBA GÖNLÜNDEN GEÇENİ SÖYLEMİŞ…

Hazine ve Maliye Bakanı Nureddin Nebati enflasyonla ilgili ilk değerlendirmesinde TÜFE’de pik oranın ocak ayında görüleceğini söyledi. Yıllık oranın aralık sonunda yüzde 36 olduğu dikkate alınırsa bu oranın üstünde oluşacak her oran, izleyen aylarda daha yükseği görülmediği takdirde doğaldır ki pik oran olacak. Dolayısıyla Nebati’nin ocak ayı için hangi düzeyi kastederek pik oran dediğini bilme şansımız yok.

Ancak Maliye Bakanı daha sonra yaptığı açıklamada ocak ayı artışını yüzde 6-8 olarak dile getirdi. Bu artış, öyle anlaşılıyor ki Maliye Bakanı’nın biraz da gönlünden geçen bir oran.

Gerçekleşen zamlar bu düzeyde kalınmasının mümkün olmadığını gösterdi. Zaten 3 Şubat’ta yine yüzde 15’i zorlayan bir oran göreceğiz.