Esnek çalışmadan sonra kiralık işçi hamlesi… İşsizliğe çare arayan hükümet, tartışma yaratan taslağı sözde ´işveren suiistimal edebilir´ endişesiyle değiştirdi: Yeni düzenlemede bir işyerindeki kiralık işçilerin oranı toplamın 5´te 1´ini aşmayacak. Taşeronluk yasal statüye kavuşuyor.

Akşam Gazetesi’nde Deniz Çiçek’in hazırladığı yazı dizisi:

CUMHURBAŞKANI Gül’ün işçi hakları güvenceye alınmamış’ gerekçesiyle veto ettiği ‘geçici işçi yasası’ yeniden Meclis yolunda. Suiistimale karşı önlem alan hükümet, metni rötuşladı. Kiralık işçi çalıştırmak isteyen işverene sınırlama getirdi.

EN önemli kriter, kadrolu-geçici işçi oranı… Buna göre, bir şirketteki kiralık işçi sayısı 5’te 1 ‘den fazla olmayacak. Patronlar ancak acil ve kısa süreli işlerde sistemden yararlanabilecek. Toplu eleman çıkaran şirketler, işçi kiralayamayacak.

PATRONLARLA işçiler arasındaki bağlantıyı ise ‘özel istihdam büroları’ kuracak. Bürolar kendisine bağlı işçileri şirketlere kiralayabilecek. Geçici çalışanlar, sendikal haklara sahip olacak. Ulaşım, iş sağlığı gibi şirket olanaklarını kullanabilecek.

Cumhurbaşkanı Abdullah Gül tarafından işçi haklarının yeterince güvence altına alınmadığı gerekçesi ile veto edilen özel istihdam büroları ve kiralık işçi düzenlemesi, yeniden gündeme geliyor. Hükümetin, taslak çalışmasına göre, Türkiye İş Kurumu’ndan izin alınarak özel istihdam büroları kurulacak. Bu bürolar, ellerindeki işçileri geçici olarak ve karşı tarafın ihtiyacını karşılaması için başka işverene devredecek. Geçici iş ilişkisinde işveren, özel istihdam bürosu olacak. İşçi, özel istihdam bürosu ile yazılı sözleşme yapacak. Taslakta, geçici iş ilişkisi sisteminin suiistimal edilmesi halinde, çalışanlarda ciddi hak kayıplarına neden olabileceği belirtiliyor. Bu yüzden, sistemin düzgün işlemesi için çeşitli sınırlamalar getirildi. Geçici iş ilişkisi, çalışan kişilerin hamilelik, askerlik , hastalık ve yıllık izin gibi nedenlerle uzun süre iş göremeyecek olması ya da o işletmedeki iş hacminin öngörülemeyen şekilde artması halinde kullanılacak.

Örneğin, ihracat talebinin artması ya da iç piyasada öngörülemeyen talep artışı olursa geçici işçi çalıştırılabilecek. Ayrı zamanda aralıklı olarak gördürülen kısa süreli işlerde, iş güvenliği bakımından acil işlerde, işletmenin günlük işleri sayılmayan işlerde veya mevsimlik işlerde kullanılabilecek. Geçici işçilik sisteminin bu kapsamda özellikle turizm sektöründe kullanılması bekleniyor. Ya da yeni bir yazılım geliştirilmesi gibi işletmenin rutin işi sayılmayan işler için de gündeme gelecek.

Türk-İş’e göre bu düzenleme işçi simsarlığına da yol açar.
TÜRK-İŞ tarafından hazırlanan raporda şu noktalara dikkat çekildi:
"Kiralık işçilik; emeğin meta haline gelmesi, işçilerin kazanç konusu olması, işsizlerin istismar edilmesi, işçilerin insan onuruna yakışmayacak koşullarda çalıştırılması, işçi simsarlığına yol açılması, işyeri kavramının, güvencenin, örgütlenme hakkının ortadan kalkması, grev hakkının kullanılamaz hale gelmesi ve işçilerin düşük ücretle çalıştırılmaya mahkum edilmesi gibi ‘iş barışını daha da bozacak’ uygulamaları beraberinde getiren bir düzenlemedir.  Konunun tekrar gündeme getirilmesi TÜRK-İŞ açısından kaygı vericidir. Özel İstihdam Büroları ve Geçici İş İlişkisi işçi kesimine rağmen yer almış kanuna giren düzenlemelerdir. Yapılması gereken; her iki konuda da uygulamada işçi aleyhine sonuçlar yaratan düzenlemelerin işçi yararı gözetilerek gözden geçirilmesidir."

MEVCUT ÇALIŞAN KİRALIK İŞÇİYE DÖNÜŞEBİLİR
GAZİ Üniversitesi Çalışma Ekonomisi Bölümü Öğretim Üyesi Prof. Dr. Cem Kılıç: Hassas bir konu. AB’nin ilgili yönergesi dikkate alınmalı. l ÖDÜNÇ iş ilişkisinin belirsiz süresi iş ilişkisinin yerini alacak şekilde kullanması  önlenmeli. l ÖDÜNÇ iş ilişkisinde eşitlitlik ilkesi hayata geçirilmeli. l ÇALIŞANLARIN hakları aynı olmalı.  l YAPTIRIMLAR konusunda hem işletme hem de özel istihdam bürosu birlikte sorumlu olmalı. l RİSKLER ise şunlar: Tam günlü çalışan işçinin, geçici iş ilişkisine dönüştürülmemesi gerekir. Yeni istihdam yerine mevcut işçi geçici iş ilişkisine çevrilebilir.  l AVANTAJLARI ise: Uygun tedbirlerle krizde işveren daha esnek hareket eder. Bu da istihdamı artırıcı etki yaratabilir. Kayıtsız ekonominin kaldırılmasında etkisi olur. İşverenler tam gün süreli veya belirsiz hizmet süresi ile işçi çalıştırınca önemli istihdam yükleri ortaya çıkıyor. Ani talep artışı ve sipariş olursa büyük katkı sağlayacak bir uygulama.’

6 AY GEÇMEDEN YENİLENEMEYECEK
– TASLAKTAKİ düzenlemelere göre geçici olarak çalıştırılacak işçi sayısı, o işletmede çalıştırılan işçi sayısının beşte birini geçemeyecek. 
– İLK defa düzenlenecek geçici iş ilişkisi dört ayı aşamayacak. (Veto edilen eski düzenlemede bu süre 6 aydı) 
– GEÇİCİ iş ilişkisi ihtiyacının devam etmesi halinde sözleşme, toplamda 12 ayı geçmemek üzere en fazla üç defa yenilenecek. (Düzenlemenin eski halinde 18 aylık bir süre düşünülmüştü.) 
– ÇALIŞTIRAN işveren, bu sürenin sonunda aynı iş için altı ay geçmedikçe geçici işçi çalıştıramayacak. Bu hükümle de daimi işçinin işten çıkarılarak yerine geçici işçi çalıştırılması önlenecek.

AVANS İSTEMEK YOK!
– KİRALIK işçiler, dayanışma aidatı ödeyerek işyerinde toplu iş sözleşmesi ile sağlanan haklardan yararlanabilecek. 
– TÜM büro işçileri, örgütlenme ve toplu pazarlık haklarına sahip olacak. 
– KİRALIK işçi, kusurda bulunarak işe ve işverene zarar verirse, bu zarardan büro ile birlikte sorumlu olacak. 
– İŞÇİ geçici iş ilişkisi ile çalıştırıldığı işyerinden, büronun hizmet bedelinden mahsup edilmek üzere herhangi bir ücret, avans ya da borç alamayacak. 
– GEÇİCİ işçi, o işyerinin özürlü işçi kontenjanına dahil edilmeyecek.

Başka işverene devredilebilecek
– İŞVEREN, kiralık işçi için gerekli iş güvenliği tedbirlerini alacak. 
– ÇALIŞMA süreleri, fazla çalışma, ara dinlenmeleri, gece çalışması, mesleki eğitim ve yıllık izin de dahil olmak üzere tüm çalışma koşulları açısından, daimi işçiyle emsal iş yapan geçici işçi arasında ayrım yapılmayacak 
– İŞYERİNDE açık pozisyon oluşması halinde, kiralık işçiye haber verilecek.  İşveren, işçiyi şirketine bağlı başka bir işyerinde ya da yapmakta olduğu benzer işlerde çalıştırılması koşuluyla başka bir işverene devredebilecek. Bu durumda, özel istihdam bürosunun aracılığı aranmayacak.

Grev halinde çalışmaya devam zorunluluğu var
– İŞÇİYİ geçici olarak alan işveren, grev ve lokavt uygulamaları sırasında çalıştıramayacak. 
– ANCAK Grev Kanunu’nun ‘grev halinde çalışacak işçiler’ hükmü saklı tutuldu. İşçi, üretim veya satışa yönelik olmamak kaydıyla; işyeri güvenliğinin, makine ve demirbaş eşyasının, gereçlerinin,  hammadde, yarı mamul ve mamul maddelerin bozulmamasını; hayvan ve bitkilerin  korunmasını sağlayacak işlerde ise çalışmaya devam edecek. 
l ANA işveren, işçisini grev ve lokavt süresince kendi işyerinde çalıştıracak.

50 BİN LİRA CEZA
– TASLAKTA,  1.000 ila 50.000 TL arasında değişen çeşitli cezalar da öngörülüyor. 
– DÜZENLEMENİN temel hükümlerine aykırı davranan işverene 50 milyon TL, geçici işçiyi kanuni sürenin üzerinde çalıştıran işverenler, her bir işçi için ücretinin iki katı tutarında, sözleşmesi biten işçiyle 6 ay ara vermeden tekrar sözleşme imzalayanlar 5 bin TL ceza ödeyecek.

YABANCILAR DA BÜRO AÇABİLECEK
– ÖZEL İstihdam Büroları’nın kuruluşunun İşkur izniyle olacak olması nedeniyle, İş-Kur Kanunu da değiştirilecek. 
– ÖZEL istihdam bürosu kurulması için gereken şartlar da belirlendi. 
– İZİN başvurusunda bulunanların yabancı olması halinde ise Türkiye’de çalışabileceğine dair çalışma izni belgeleri gerekecek. 
– ZİMMET, rüşvet, hırsızlık, dolandırıcılık, ve hileli iflas gibi suçlarından mahkum olanlar, büro açamayacak.

Asgari ücretin 200 katı teminat
– ÖZEL istihdam büroları, şube kurabilecek. 
– YURTDIŞINA da işçi gönderebilecek. Ancak yurtdışı hizmet akitlerinin İş-Kur tarafından onaylanması gerekiyor. 
– BÜRO kurmak isteyenler, İş-Kur’a brüt asgari ücret tutarının 200 katına denk gelen miktarda teminat verecek. 
– BU teminat, prim borçlarının ödenmemesi halinde kullanılmak üzere istenecek. Her yıl asgari ücrete yapılacak zamma göre de bu teminat yenilenecek.

İş arayandan ücret istenmez
– ÖZEL istihdam büroları, iş ve işçi bulmaya yönelik olarak elde ettiği verileri, başka amaçla kullanamayacak.  
– BÜROLAR, iş arayanlardan ücret almayacak. Büro, çalışanın sigortasız çalışması veya sendikaya üye olmaması ya da asgari ücretin altında ücret alması koşulları ile anlaşamayacak. Hükümlere aykırı hareket edenler, 50 bin TL’ye kadar ceza ödeyecek ya da kapatılacak.